L I B R O _ U N U A _ 29a Aventuro.

Kiel Renardo eniris kaj feli?e eliris el la puto;

kiel Isengrino tien eniris, sed eliris tre malfavore al li.

Mi promesas silentigi tiujn kiuj, ne inklinantaj a?skulti la predikon a? la vivon de kelka sanktulo, deziregus a?di rakonti aferojn pla?igajn kaj facilajn por memori. Mi ne havas la reputacion havi grandan provizon da racieco; sed ?e la lernejo, oni oftege vidis ke la frenezuloj povis vendi sa?econ. Lasu min sciigi al vi novan ruzon de grandsinjoro Renardo, tiu fama majstro en fripona?oj, Renardo, la natura malamiko de la rektaj vojoj, kiu facile trompus la tutan mondon, kaj kiu malice luktus kontra? la demono mem.

Li iris ?asi sufi?e for de sia domo, sed la ?asbestoj estante malabundaj, necesis al li rehejmeniri el la arbaro sen vesperman?o. Li eliris duan fojon, kaj duafoje penis senutile : en la junkoj, meze de kiu li vane restis gvate, li a?dis nur sian ventron murmuri pro la pigrecon de siaj dentoj kaj pro la ripozo de sia glutejo.

?i tiuj ripetitaj plendoj decidigis fari alian provon. Iu mallar?a ombra pado kondukis lin en ebena?on ?e la ekstrema?o de kiu estis barilo formanta la ?irka?baritejon de grandaj konstrua?oj. Tio estis abatejo de mona?oj Blankuloj, homoj kiujn oni ne ofte surprizas sen abundaj proviantoj. La garbejo estis maldekstre de la klostro, kaj Renardo deziris fari tien pian viziton; sed la muroj estis altaj kaj solidaj. Kia doma?o tamen ! Tie, sendube, estis kunigita ?io kion deziris iu vulpo : kokinojn, kokojn, kaponojn kaj anasojn. Renardo, rigardante sub la pordo, videtis la kokejon kie devis kvieti tion kion li ?atis plej bone en la mondo, kaj liaj okuloj ne povis el?iri?i el tiu neeltenebla vido. ?u do estis tie nek ekstera fenestro, nek truo, nek la plej malgranda luko ? ?ar li komencis malesperi kaj ?ar, por pli bone sekvi la sinsekvon de siaj malgajaj pensoj, li estis ka?ri?onta piede de la pordo, ho feli?o ! malforta premo cedigas la malbone alfiksitan pordeton kaj havigas al li neatenditan trapason. Senprokraste jen li en la korton. Sed ne sufi?as esti enirinta, se li estas ekvidata, lia pelto povas certe resti kiel admonpago. Anta?enirante do zorgeme, li alvenas je kaptodistanco de la kokinoj : unu pa?on plie, ili estas por li. Sed se la kokinoj eligas krion ? ?i tiu pripenso haltigas lin kaj e? decidigas lin retroiri. Li do estis retrapasonta la pordeton, kiam hontsento retenas lin en la korto kaj instigas lin doni ion al la aventuro. La bezono kiu instigas maljunulinojn troti, vigle bildigas al li ke tiom valoras esti trabastonita kiom morti pro malsato. Li tiam revenas al la celoj de sia avideco la? alia ?irka?vojo kiu devas pli bone certigi lian pa?adon kaj lian retiri?on. Balda? li ekvidas tri kokinojn kiuj endormi?is sidi?intaj, trans fojnamaso, sur longa peco el ligno. ?e la unua movado kiun ili rimarkis en la fojno, ili ektremis kaj iris sin ka?i iom pli for; Renardo sturmas al ili, strangulas ilin unu post la alia, man?as la kapon kaj la flugilojn de la du unuaj kaj kunportas la trian.

La kampanjo estis feli?a; Renardo glate foriris el tiu feli?ega garbejo de la mona?oj. Sed la soifo postvenis la malsaton, kaj kiel kvietigi ?in ? Anta? la domo trovi?is puto al kiu li evidente kuris. La akvo, beda?rinde, ne estis atingebla. Li boletas de senpacienco, lekas siajn sekigajn barbojn, kaj ne imagis elturni?on kiam, supre de sia kapo, li vidas vin?on a? cilindron al kiu tenis iu duobla ?nuro. Unu malsupreniris en la puton, la alia subtenis malplenan sitelon samnivele kun la fundo. Renardo diveni la uzon kiun oni povas fari kun ?i, kaj demetante la kokinon kiun li elportis el la garbejo, li alproksimi?as al la aperturo de la puto, sin alkro?as al la ?nuro kaj tiras ?in per siaj tutaj fortoj kun la espero revenigi la sitelon kiu ku?is ?e la fundo. Sed a? ?u la vazo ne estis plenigita, a? ?u la ?nurego volvita sur la vin?o eskapis de la maleolo kiu retenis ?in, Renardo estis, kiam li la plej malmulte atendis tion, mem kuntirata en la abismon.

Li nun havas plenan liberecon por trinki; li e? havus tempon por fi?i la? sia pla?o. Sed mi dubas ke li ekkonsciis tion; la soifo ne plu turmentis lin, ?i cedis la lokon al timo, al teruro. Jen do li kaptita, la fama prenanto de aliaj ! Kion li fari?os, ho Dio mia ! Necesus flugiloj por eliri el ?i tie. Por kio utilas al li pse?da sa?o ? Li restos en ?i tiu loko ?is la Ju?a tago, krom se aliulo venas eltiri lin el ?i. Kaj en tiu kazo, e? kion li ne devos timi pri tiuj mona?oj, malamikoj de sia raso, kaj tiom avidaj de la blanka kolumo de sia felo ?

Farante ?i tiuj dolorajn pripensadojn, li sin tenis per unu kruro ?e la ?nuro de la puto, per la alia ?e la anso de la sitelo kiu flosis super la akvo. Nu, la hazardo volis ke Isengrino estis elirinta el la arbaro proksimume samtempe ol li, kaj ke pro sama intenco, li alvenis en tiuj ?irka?a?oj, suferante pro malsato kaj soifo. Tro mallerta por malkovri la difekton de la pordeto : "Jen, li diris retropa?ante, iu lando de la demono, ne de la vivanta Dio. Oni trovas en ?i nenion por man?i, nenion por trinki; mi bone vidas tien tion kion ili nomas puton, sed la rimedo por elpreni unu solan guton da akvo ?"

Isengrino tamen alproksimi?is al ?i; li metis siajn piedojn sur la rondan ?tonon kaj mezuris per la okuloj la profundecon. Grandsinjoro Renardo, trankvila kiel ombro, konservis al la akvo en kiu li duone mergi?is, ?ian tutan travideblecon. "Kion mi vidas tien ! subite diras Isengrino, funde de ?i tiu puto, grandsinjoron Renardoⁿ ! ?u eblas ?" Li denove rigardas, kaj tiufoje, lia bildo reproduktinta flanke de la korpo de Renardo donas al li la plej strangajn ideojn. Li kredas vidi proprokule Renardoⁿ en la kompanio de damo Hersento, li supozas rendevuon konsentitan inter ili. "Vere estas li ! Vere estas ?i ! Ha ! Perfidulino, ?u vi nun diros ke vi ne estis surprizata kun la malica Renardo ?" La resonanta puto resendas Renardoⁿ ! ?i ripetas liajn insultojn kaj la e?o alportas al li konfirmon pri lia honto kaj lia malfeli?o.

Renardo facile rekonis sian kunulon, li lasis lin grumbli kaj krii. Tamen post kelkaj minutoj : "Kiu estas ?i supren ? li diras, kaj kiu arogas al si paroli ? - Ho ! diras Isengrino, mi rekonas vin. - Anka? mi rekonas vin; jes, mi anta?e estis via bona najbaro, via kamarado, kaj mi amis vin kiel via nevo; sed hodia? mi estas ?us mortinta Renardo; mi estis sufi?e sa?a dum mia vivo, hodia? mi estas, Dio dankon, mortinta, kaj mi trovi?as en loko de ?uoj. - Se estas vere ke vi estas morta, respondis Isengrino, tio verdire kontentigas min; sed ekde kiam ? - Ekde du tagoj. Ne miru, siro Isengrino; ?iuj tiuj kiuj estas ankora? vivaj, mortos; ?iuj trapasos la pordeton de la morto. Nia Disinjoro, en sia boneco, eltiris min el la valo de la mizero, el la fetora jarcento en kiu mi estis implikita, ke li povu anka? viziti vin, Isengrino, je la horo de la morto ! Sed unue, mi instigas vin, kaj nur en via intereso, ?an?i la inklinon rilate al mi. - Mi bonvolas tion, respondis Isengrino; ?ar jen vi morta, mi atestigas Dion ke mi ne plu havas malamon; mi e? komencas beda?ri ke vi ne plu estas en la mondo. - Kaj mi tre feli?as. - Kiel ? ?u vi parolas serioze ? - Estas pura vero. - Sed klarigu vin. - Volonte. Iuflanke mia korpo ku?as en la domo de mia kara Hermelina, aliflanke mia animo estas en la paradizo, metita anta? la piedoj de Nia Disinjoro. ?u vi nun komprenas ke mi havas kialon esti ?oja kaj kontenta ? Mi havas ?ion kion mi povas deziri. Ha ! Siro Isengrino, mi ne volas la?di min, sed vi devintus rigardi min kiel pli kara ol vi faris, ?ar mi neniam deziris al vi malbonon, kaj mi ofte havigis al vi bonon. Ne ?ar mi pentas pri tio, miaj virtoj estas hodia? tro bone rekompencitaj; kaj se vi estas unu el la plej gravuloj de la tero, mi estas ankora? pli bone konsiderata en la alia mondo. Mi ?i tie vidas nur ri?ajn kamparojn, belajn herbejojn, ?armajn ebena?ojn, arbarojn ?iam verdajn. ?i tie, grasaj ?afinoj, kaprinoj, ?afidoj, kiel oni ne vidas ilin ?e vi. ?i tie, dudek fojoj pli da kunikloj, da leporoj, kaj da anseridoj ol vi povus kalkuli. Unuvorte, mi havas ?ion kion mi deziras, kiel ?iuj kiuj vivas en malmulte da distanco de mi. Tiom da kokinoj kiom ni volas. ?u vi volas pruvon pri tio ? ?e la rando de ?i tiu aperturo devas trovi?i iun kiun mi ?etis kiel superfluan, elirante el nia lasta festeno. Rigardu, vi trovos ?in".

Isengrino iomete turnas la kapon kaj fakte trovas la kokinon kies Renardo parolis al li. "Li ja diras vere, li pensis, sed kia bona paradizo, tiu kie oni abunde havas tian viandon ! Mi neniam volas alian". Samtempe li ?etis la dentojn al la kokino kaj voris ?in sen lasi ion ajn krom la plumoj. Poste revenante al la puto, "Mortinta Renardo, li diras, kompatu pri via kamarado, instruu al mi, per la favoro de Dio, kiel, same kiel vi, mi povos atingi la paradizon".

"Ha ! respondas Renardo, vi tie petas ion tre malfacila. Komprenu, la paradizo estas la domo de la ?ielo, oni ne eniras en ?i kiam kaj kiel oni volas. Vi konsentos ke vi ?iam estis perforta, ?telema kaj mallojala. Vi ?iam persekutis min per maljustaj suspektoj, kiam vi havis edzinon plenan de virtoj, vera modelo de ?asteco. - Jes, jes, mi konsentas tion, diras Isengrino, sed je ?i tiu horo mi estas pentanta. - Nu ! se vi estas en la bonaj emojn kiujn vi diras, rigardu la du vazojn kiuj estas unu apud vi, la alia apud mi. Ili servas por pesi la bonon kaj malbonon de la animo. Kiam oni sin kredas en stato esperi la ?ojojn de la paradizo, oni eniras en la supran korbon, kaj se fakte oni estas pentanta, oni facile malsupreniras; sed oni restas supre se la konfeso ne estis bona kaj kompleta. - Konfeso ? diras Isengrino, ?u vi konfesis viajn pekojn ? - Certe ja : anta? morti mi vidis preterpasi maljunan leporon kaj barban kaprinon, mi petis ilin a?skulti min kaj mi ricevis absolvon de ili. Necesas do se vi volas malsupreniri apud min, unue konfesi vin kaj penti pri viaj malbonfaroj. - Ho ! Se nur tio necesas, diras Isengrino tre ?oja, mi estas bona stato : hiera? mi ?uste renkontis sur mia vojo, grandsinjoron Hubert^on, la akcipitron, mi vokis lin, petigis lin a?di mian ?eneralan konfeson kaj absolvi min; tio kion li faris senhezite".

"Se estas tiel, diras Renardo, mi bonvolas petegi al la ?ielore?o prepari lokon por vi apud mi. - Mi petegas vin, kamarado, kaj mi atestigas sanktan Apetitoⁿ ke mi diris la veron. - Genuigu do vin kaj petu al Dio ke Li permesu al vi la eniron en sia paradizon".

Isengrino turnis al oriento sian posta?on, kaj al sunsubiro sian kapon. Li balbutis, li kriegis por tran?i la orelojn. "Renardo, li poste diras, mi finis mian pre?on. - Kaj mi, mi akiris vian gracon. Eniru en la korbon, mi pensas ke vi facile malsupreniros".

Oni tiam estis plennokte : la ?ielo estis inundita per steloj kies la puto reflektis la lumon. "Vidu la miraklon, Isengrino, tiam diras Renardo, mil kandeloj estas flamigitaj ?irka? mi, certa signo ke Jesuo pardonis vin".

Isengrino plenplena de konfido kaj espero longtempe provas sen sukceso; sed fine, helpita de la konsiloj de sia kamarado, li sukcesas sin teni ?e la ?nuro per la anta?aj piedoj, metante la du aliajn en la sitelon. La ?nuro tiam malbobenas kaj cedas sub la nova kontra?pezo de lia korpo. Li malsupreniras, Renardo multe pli malpeza levi?as en la sama mezuro. Jen por Isengrino nova ka?zo de surprizo : meze de la vojo li sentas sin albati?ita de Renardo. "Kien vi iras, kara kamarado, diru al mi ? ?u mi estas sur la bona vojo ? - Jes, vi estas sur ?i kaj mi tute forlasas ?i al vi. Tia estas la kutimo ?i tie : kiam unu venas, la alia foriras. Je via vico, bela kunulo, resti en la kompanio de la mona?oj kun la blankaj manteloj. Bona okazo por vi lerni pli bone kanti". Eldirante tiujn lastajn vortojn li tu?as la randon de la puto; saltas per kunigitaj piedoj seninsiste, kaj ne ?esas kuri ?is kiam li perdis el la okuloj la abatejon de la Bernardanoj.

Miro, honto kaj furiozo ne permesis al la kompatinda Isengrino provi respondon. Li estintus el tiuj kiuj estis kaptitaj anta? la urbo de Alepo⁽¹⁾ ke li ne estus pli konfuzita kaj pli senespera. Li vane provas resupreniri, la ?nuro glitas inter siaj brakoj, kaj ?io kion li povas fari, estas, dank'al la sitelo kiu malaltigis lin, gardi la kapon super la glacia akvo en kiu la cetero de lia korpo estas mergita.

Tiel fluis la tutan nokton, por li tiel longan kaj tiel kruelan. Nun ni vidu tion kion oni faris en la mona?ejo. ?ajne la mona?oj blankuloj tro salis la trapikitajn fabojn kies ili anta?tage vesperman?is ?ar ili veki?is tro malfrue. Post esti ronkintaj kiel orgentuboj, tiuj bravaj ser?entoj de Jesuo Kristo fine elliti?is kaj petis por trinki. La kuiristo, gardanto de la proviantoj, tuj sendis al la kelo kaj bonvolis mem iri al la puto akompanita de tri fratoj kaj de dika azeno de Hispanio kiun ili alligis al la ?nuro. La lupo tiam zorgis sin teni sur la akvo. La azeno komencas tiri; sed ?i ne havas sufi?e per siaj tutaj fortoj por levi la pezon kiun la puto kontra?metas al li. La fratoj frapas ?in, la batoj estas senutilaj. Tiam unu el la fratoj ekpensas rigardi funde de la puto. Ho, surprizo ! Li ekvidas la piedojn, rekonas la kapon de Isengrino. Li alvokas la aliajn : "Jes ! estas la lupo". Ili rehejmeniras, sonorigas alarmon en la dormejo, en la refektorio. La abato ekkaptas klabon, la prioro kandelabron; ne estas mona?o kiu ne havas palison, pikrostilon a? bastonon. Kun tiu ilaro, ili revenas al la puto, sin lokas ?iuj ?e la ?nuro, tiel bone ke fine, dank'al la streboj de la azeno kaj de la mona?oj, la sitelo supreniras kaj tu?as la supran finon de la puto. Isengrino ne atendis tiel longe; per unu saltego, li saltis super la kapoj de la unuaj fratoj; sed la aliaj fermas al li la trairejon. Li ricevas hajlo da batoj, la klabo de la abato perpendikle falas sur sian kompatindan dorson, tiel bone ke, foroferante sian vivon, Isengrino ne plu sin defendas kaj restas surgrunde sen movo. Jam la prioro metis la manon al la tran?ilo. Li estis komenconta fu?tran?i lian nigran pelton, kiam la abato, respektinda ulo, retenis lin : "Kion ni povus fari per ?i tiu ha?to ? li diras, ?i estas tute dis?irita, tute truoplena. Ni foriru kaj forlasu tiun kadavra?on".

Isengrino ne plendis pri la malestimo kiun oni faris pri lia pelto, kaj kiam la fratoj, obeemaj al la vo?o de la digna abato, estis malproksimaj, li baraktis, levi?is, kaj malrapide sukcesis sin treni ?is la unuaj tufarbustoj kiu anta?is la arbaregon. Estas tie kie lia filo retrovas lin : "Ha ! kara patro, kiu metis vin en tia stato ? - Filo, estas Renardo, la perfidulo, la malhonestulo, la fripono. - Kiel ! tiu rufa nano kiu, anta? ni, hontigis mian patrinon kaj malpurigis nin per lia feka?o ? - Li mem, kaj ke la justa ?ielo donas al mi tempon por bone pagi lin !" Dirante tion, Isengrino prenis sian filon ?e la kolo, kaj subtenita de li, atingis la sojlon de sia lo?ejo. Damo Hersento revidante lin en tiu stato, kriis pli la?te ol la aliaj, kaj ?ajnis afliktita pro la misaventuro de sia kara edzo; oni ekser?is bonajn kuracistojn, oni alvenigis ilin kaj ili diligentis viziti la vundojn, purigi ilin, apliki bonajn topikojn sur ilin, kaj prepari por la malsanulo pocion faritan de la plej maloftaj kuracherboj. Dank'al ilia scio, la malsanulo reakiris siajn fortojn, li reakiris la apetiton, li kapablis stari?i, li kapablis pa?i. Sed se li deziris vivi, tio estis pro la espero ke balda? prezenti?u la okazo sin plene ven?i kontra? la perfidulo Renardo.