Toomaj de la Elefantoj.

Mi memoras de kiu mi estis. Mi rompis ?nuron kaj ?enon.

Mi memoras pri mia arbarego kaj pri mia malnova vigleco.

Mi ne plu volas vendi mian dorson por fasko da kanoj,

Mi volas reiri al miaj samranguloj, al la verdaj lo?ejoj de la fermitaj kopsoj :

Mi volas foriri ?is la tago, foriri je la nova mateno.

Inter la pura kiso de la ventoj, la klara kareso de la akvo :

Mi forgesos la ringon de mia piedo, la piedligilon kiu volas submeti min.

Mi volas revidi miajn malnovajn amojn, la ludojn de miaj fratoj sen mastro.

Kala Nago⁽¹⁾ - alidire Nigra Serpento - servis al la registaro de Hindio, la? ?iuj manieroj per kiuj elefanto povas servi, dum kvardek sep jaroj; kaj ?ar li estis almena? dudek jara?a kiam li estis kaptita, tio nune faris al li ?irka? sepdek jarojn, la matura a?o por la elefantoj.

Li memoris esti pu?anta per dika leda pufa?o ligita sur la frunto, por liberigi kanonon enkotigitan en profunda koto; kaj tio estis anta? la afgana milito de 1842, kiam li ankora? ne atingis la plenecon de sia forto. Lia patrino, Radhao Pjari⁽²⁾ - Radhao la favoratino - kaptita dum la sama ?aso ol li, ne neglektis diri al li, anta? ol liaj malgrandaj dentoj, liaj infanaj dentegoj, falis : "La elefantoj kiuj timas, ?iam trafi?as de doloro"; kaj Kala Nago sciis ke la konsilo estis sa?a, ?ar la unuan fojon kiam li vidis obuson eksplodi, li retropa?is kriante, faligis vicon da fusiloj faskigitaj, kaj la bajonetoj pikis lin ?e liaj plej molaj partoj. Tial anta? ol li estis dudek kvin jara?a, estis por li finita timi, kaj li fari?is la plej amata kaj la plej bone prizorgata elefanto ?e la servo de la registaro de Hindio Li transportis tendojn, dek du cent funtojn (+/-600Kg) da tendoj, dum la pa?ado tra Supra Hindio; li estis suprentirita sur ?ipon ?e la fino de vaporgruo; kaj post tagoj kaj tagoj de travoja?o, oni devigis lin porti ha?bizon sur la dorso tra stranga kaj malglata lando, tre for de Hindio; li kontemplis la imperiestron Teodoroⁿ etenditan mortan en Magdala; poste revenis per la sama vapor?ipo, kun ?iuj titoloj, diris la soldatoj, ?e la medalo de Abisenio. Li vidis siajn kunulajn elefantojn morti pro malvarmo, pro epilepsio, pro malsato kaj pro sunfrapo en loko nomita Ali Musjid, dek jarojn pli poste; poste li estis sendita suden je miloj da mejloj (1000mejloj = +/-1600Km) por tiri kaj stakigi dikajn trabojn el tektona ligno, en la lignejoj de Molamjajn. Tie, li duonmortigis junan malobeeman elefanton kiu volis eviti sian justan parton de laboro. Post tio, li forlasis la transporton de ?arpentlignoj, kaj oni dungis lin, kun kelkaj dudekoj da kunuloj dresitaj por tiu tasko, por helpi al la kapto de sova?aj elefantoj en la montaroj de Garo.

La elefantojn ! La Registaro de Hindio prizorgas ilin kun ?aluza zorgo : ?i havas tute kompletan servon kiu okupas sin nur spuri, kapti, dresi kaj sendi ilin al unu fino de la lando a? al la alia la? la bezonoj de la laboro.

Kala Nago stare estis almena? dek futojn (+/-3m) alta ?e la ?ultroj; liaj dentegoj estis stumpigitaj je kvin futoj  (+/-1,5m)  kaj por malebligi ilin fendi?i, oni provizis iliaj finoj per kupraj bendoj; sed li kapablis uzi ?i tiujn stumpojn pli bone ol iu ajn ne dresita elefanto siajn verajn akrajn dentegojn. Kiam, post semajnoj kaj semajnoj pasigitaj por zorge alpeli la disajn elefantojn en la montoj, la kvardek a? kvindek sova?aj monstroj estis pelitaj en la lastan ?irka?baritejon, kaj la dika herso, farita el ligitaj arbotrunkoj, falis kun bruego malanta? ili, Kala Nago, ?e la unua komando, eniris en ?i tiun pandemonion de fajroj kaj elefantblekoj (estis ?enerale en plennokto, kaj la flagrema lumo de la tor?oj malfaciligis ju?i la distancojn) : li elektis en la tuta bando la plej sova?a el la portantoj de dentegoj, kaj turmentis lin kaj ta?zis lin ?is redukti lin al kvieto, dum la viroj rajdintaj sur la dorsoj de la aliaj elefantoj, ?etis kapto?nuron al la plej malgrandaj kaj ligis ilin. Estis nenio pri la batalarto kiun Kala Nago, la maljuna kaj sa?a Nigra Serpento, ne sciis : li pli ol unu fojon, eltenis dum sia tempo la sturmon de la vundita tigro, kaj kun sia karna rostro zorge volvita por eviti akcidentojn, li frapis flanken en la aeron, per rapida kapbato la? la movo de fal?ilo, la eksaltantan bestion - bato de sia propra invento - renversis ?in kaj, genui?anta sur ?in per la tuta pezo de siaj imponaj genuoj, li elpremis el ?i la vivon kun stertoro kaj hurlo; tiam restis sur la grundon nur stria, ta?zita ruinulo kiun li tiris per la vosto.

- Jes ! diris Granda Toomaj, lia mahuto - la filo de Toomaj la Nigrulo kiu forkondukis lin al Abisinio, kaj la nepo de Toomaj de la Elefantoj kiu vidis kapti lin - estis nenio en la mondo kiun timis la Nigra Serpento, krom mi. Li vidis tri generaciojn de nia familio nutri kaj strigli lin, kaj li vivos por vidi la kvaran.

- Li anka? timas min ! diris Malgranda Toomaj, starante sin plengrande, kvar futojn (+/-1,2m), sen alia vesto ol ?irpeco da ?tofo.

Li estis dekjara; li estis la pleja?a filo de Grand Toomaj, kaj la? la kutimo, li prenus la postenon de sia patro sur la kolo de Kala Nago, kiam li mem estos plenkreska, kaj manuzus la pezan ankus^on(3) el fero, la pikilo por elefantoj, kiun la manoj de sia patro, de sia avo kaj de sia praavo, estis polurinta. Li sciis tion kion li diris; ?ar li naski?is en la ombro de Kala Nago, li ludis per la pinto de lia rostro anta? ol scii pa?i, li malsuprenirigis lin en la akvon de kiam li sciis pa?i, kaj Kala Nago ne havus la ideon malobei al la akutan vo?eton kiu kriis al li liajn ordonojn, ne pli ol li havus la ideon mortigi la etan brunan bebon, la tagon kiam Granda Toomaj alportis lin sub la dentegojn de Kala Nago kaj ordonis al li saluti tiun kiu estos lia mastro.

- Jes, diris Malgranda Toomaj, li timas min.

Kaj li pa?is per longajn pa?ojn al Kala Nago, nomis lin "maljunan grasan porkon", kaj igis lin levi la piedojn unu post la alia.

- ?ah ! diris Malgranda Toomaj, vi estas dika elefanto.

Kaj li skuis sian ta?zitan kapon, ripetante tion kion diris lia patro :

- La registaro povas ja pagi la prezon de la elefantoj, sed estas al ni, mahutoj, ke ili apartenas. Kiam vi estos maljuna, Kala Nago, venos kelka ri?a Ra?o kiu a?etos vin al la Registaro, pro via staturo kaj viaj bonaj manieroj, kaj vi havos nenion pli por fari ol porti orajn ringojn al viaj oreloj, oran baldakenon sur via dorso, ru?ajn drapira?ojn kovritaj de oro sur viaj flankoj kaj pa?i ?e la kapo de la re?a procesio. Tiam mi estos sidanta sur via kolo, ho Kala Nago, kun ankus^o el ar?ento en la mano, kaj homoj kuros anta? ni, kun oraj bastonoj, kriante, "Lasu pasi la elefanton de la Re?o !" Tio estos bela, Kala Nago, sed ne tiel bela kiel ?asi en la ?angaloj.

- Pa ! diris Granda Toomaj, vi estas nur knabeto kaj tiel sova?a kiel bubalido. Tiu maniero pasigi sian vivon por kuri de supre malsupren de la montoj ne estas tio kio estas la plej bona en servo de la Registaro. Mi maljuni?as kaj mi ne ?atas sova?ajn elefantojn. Donu al mi elefantajn liniojn, el brikoj, stalon por besto, solidajn palisojn por ?nurligi ilin sekure, kaj lar?ajn glatajn vojojn por spertigi ilin anstata? ?i tiu iroreiro ?iam en nomada tendaro… Ha ! La kazernoj de Kanpuro estis bonaj. Estis tute proksime bazaro, kaj nur tri laborhoroj tage.

Malgranda Toomaj memoris la elefantajn liniojn de Kanpuro kaj diris nenion. Li multe preferis la tendaran vivon, kaj mal?atis la lar?ajn, glatajn vojojn, la ?iutagan disdonadon de fojno ?e la fura?a provizejo, kaj la longajn horojn kiam estis nenio farenda krom priatenti Kala Nagoⁿ surloke movi?adantan inter siaj palisoj. Tio kion ?atis Malgranda Toomaj estis la grimpado la? la implikitaj vojoj kiujn nur elefanto povas akcepti, kaj poste la malsupreniro al la valo, la mallonga apero de sova?aj elefantoj pa?ti?antaj je mejlojn for, la fu?o de apro; de pavo timigitaj sub la piedoj de Kala Nago, la varmaj blindigaj pluvoj, kiam ?iuj montetoj kaj valoj fumis, la belaj matenoj plene de nebulo, kiam neniu sciis kie vespere ni kampadus, la pacienca kaj zorgema postsekvo de sova?aj elefantoj, kaj la freneza kuro, la flamoj kaj la tohuvabohuo de la lasta nokto, kiam ili venis torente enfali ene de la palisarojn, kiel rokoj en terfalo, malkovris la neeblecon eliri el ?i, kaj sin ?etis kontra? la masivaj fostoj, por fine esti repelitaj de krioj, de flagraj tor?oj kaj de salvoj da blankaj karto?oj. Tie, e? knabeto povis sin utile okupi, kaj Toomaj helpis tiom kiom tri knabetoj. Li tenis sian tor?on kaj svingis ?in, kaj kriis kiel eble plej bone. Sed la vera bona tempo estis kiam oni komencis elirigi la elefantojn, kiam la keddah⁽⁴⁾, tio estas la palisaro, similis pentra?on de la mondfino, kaj kiam, ne plu kapablante sin a?di unu la aliajn, la viroj devis signi unu la aliajn. Tiam Malgranda Toomaj, kun liaj nigraj haroj, blankigitaj de la suno, ondi?antaj sur liaj ?ultroj kaj kun aspekto de koboldo en la tor?lumo, grimpis sur unu el la skuitaj fostoj; kaj tuj ?e la unua kvieti?o, oni a?dis la akutajn kriojn de kura?igo kiujn li ?etis al Kala Nago inter la elefantblekoj kaj la krakoj, la klakado de la ?nuroj, kaj la mu?adoj de piedligigitaj elefantoj.

 - Maîl, maîl, Kala Nago !                       (Nu, nu, Nigra Serpento !)

Dant do !                                          (Iu dentega batego !)

Somalo ! Somalo !                             (Atentu ! Atentu !)

Maro ! Mar !                                     (Frapu, frapu !)

Arre ! Arre ! Hai ! Hai ! Kya-a-ah !    (Gardu vin pri la fosto !)

Kaj la grava batalo inter Kala Nago kaj la sova?a elefanto iris ?i tie kaj tien tra la keddah⁽⁴⁾, kaj la maljunaj kaptantoj de elefantoj vi?is ?viton kiu inundis iliajn okulojn, kaj trovis la tempon por aldirekti kapsignon al Malgranda Toomaj, tute svingodancante pro ?ojo sur la supro de la fosto.

Li faris pli ol svingodanci ! Iam nokte, li lasis sin gliti de supre de sia fosto, en?ovi?is inter la elefantoj, levprenis la liberan finon de ?nuro falita grunden, kaj vigle ?etis ?in al la viro kiu provis kapti malgrandan ribelemulon (la junuloj ?iam donas pli da malfacila?o ol la plenkreskuloj). Kala Nago vidis lin, ekprenis lin per sia rostro, transdonis lin al Granda Toomaj kiu tuj vangofrapis lin, kaj relokis lin sur la foston. La morga?on matene li admonis lin kaj diris al li :

- Bonaj elefantaj linioj , el brikoj, kaj kelkaj tendoj por porti, ?u tio ne sufi?as, ke vi bezonu iri memstare kapti elefantojn, eta senta?gulo ? Jen nun, ?i tiuj kompatindaj ?asistoj, kies salajro ne proksimas la mian, parolis pri la afero al mastro Petersen.

Malgranda Toomaj ektimis, li ne sciis multe pri la blankuloj, sed mastro Petersen estis por li la plej grava blankulo en la mondo : li estis la ?efo de ?iuj operacioj en la keddah⁽⁴⁾, tiu kiu kapis ?iujn elefantojn por la registaro de Hindio, kaj kiu pli sciis pri la kutimoj kaj moroj de la elefantoj ol iu ajn homo en la mondo.

- Kio ! Kio povas okazi ? diris Malgranda Toomaj.

- Tio kio povas okazi, tutsimple la pli malbona?o, mastro Petersen estas frenezulo : alie, kial li irus ?asi ?i tiujn sova?ajn demonojn ?… Li e? povas postuli de vi fari?i ?asisto de elefantoj por iri dormi ien ajn, en tiuj malkvietaj ?angaloj, por iam esti finfine surpa?ita en la keddah⁽⁴⁾. Estas feli?e ke ?i tiu malsa?a?o fini?as sen akcidento. La venontan semajnon, la ?aso fini?os, kaj ni ja, de la ebena?oj, ni reiros al niaj postenoj. Tiam ni pa?os sur bonajn stratojn kaj ni ne plu pensos pri ?io ?i. Sed, filo, mi koleras ?ar vi enmiksi?is en ?i tiu tasko : estas la afero de tiuj homoj de Asamio, tiuj fiaj vaguloj de la ?angalo. Kala Nago volas obei al neniu krom mi, tial mi devas iri kun li al la keddah⁽⁴⁾. Sed li estas nur elefanto por batalo, kaj li ne helpas por ligi la aliajn; estas tial kial mi restas komforte sidanta, kiel ta?gas por mahuto - ne ia simpla ?asisto ! - iu mahuto, mi diris, iu viro kiu ricevas pension ?e la fino de sia servo. ?u la familio de Toomaj de Elefantoj estas farita por sin vidi tretata de piedoj en la koto de iu keddah⁽⁴⁾ ? Malbonkonduta ! Malbona ! Maldigna filo ! Iru lavi Kala-Nagoⁿ, atentigu pri liajn orelojn, kaj vidu ?u li ne havas dornojn en la piedoj; alie mastro Petersen tre certe kaptos vin, kaj faros de vi sova?an ?asiston,… unu el tiuj estuloj kiuj postsekvas la spurarojn de elefantoj, iun ?angalan urson. Pu ! Fi do ! Iru !

Malgranda Toomaj foriris sen diri vorton, sed li rakontis ?iujn siajn plendmotivojn al Kala Nago dum li ekzamenis liajn piedojn.

- Tio ne gravas, diris Malgranda Toomaj, kuspante la randon de lia grandega dekstra orelo : ili diris mian nomon al mastro Petersen, kaj eble… eble… kiu scias ?… Aj ! Jen dika dorno kiun mi forprenis de vi !

La kelkaj sekvaj tagoj estis uzitaj por kunigi la elefantojn, por irigi inter du malsova?igitaj elefantoj la nove kaptitajn bestojn, por ne havi tro da embarasoj per ili vojirante suden, al la ebena?ojn, poste por kolekti la kovrilojn, la ?nurojn kaj ?io kio povintus esti difektita a? perdita en la arbarego. Mastro Petersen venis sur la dorson de sia inteligenta Pudmini : li estis irinta kalkuli ilian salajron ?e aliaj tendaroj en la montoj, ?ar la sezono ekfini?is; kaj nun sidinta ?e tablo sub arbo, indi?ena komizo elpagis ilian salajron al la mahutoj. Tuj pagita, ?iu viro reiris al sia elefanto kaj rekuni?is kun la linio kiu sin tenis preta por foriri. La ?aspelistoj, la ?asistoj, la gvidantoj, ?iuj viroj de la regula keddah⁽⁴⁾, kiuj restas en la ?angaloj unu jaron sur du, estis rajdintaj sur la dorso de la elefantoj apartenantaj al la konstantaj fortoj de mastro Petersen, a? apogintaj kontra? la trunkoj de arboj, kun ilia fusilo transverse en la brakoj; ili moketis la mahutojn kiuj foriris, kaj ridis kiam la nove kaptitaj elefantoj rompis la vicadon por kuri al ?iuj flankoj. Granda Toomaj direktis sin al la komizo kun Malgranda Toomaj malanta? li, kaj Ma?ua Appa, la ?efo de la ?aspelistoj, duonla?te diris al unu el siaj amikoj :

- Jen bona semo de ?asisto kiu forflugas ! Estas kompatinda?o sendi ?i tiun junan koko de ?angalo por transformi?i en la ebena?oj.

Nu, mastro Petersen havis orelojn tute ?irka? la kapo, kiel devas havi homo kiu pasigas sian vivon a?skulti la plej senbruan el vivantaj estuloj, la sova?an elefanton. Li turnis sin sur la dorson de Pudmini kie li ku?is la? sia tuta longeco, kaj diris :

- Kio do estas ? Mi ne sciis ke ekzistis viro inter la ?asistoj de la ebena?o, kiu havis sufi?e da kapablon por ligi e? mortan elefanton.

- Li ne estas viro, sed infano. Li eniris en la keddah⁽⁴⁾, dum la lasta preno, kaj ?etis la ?nuron al Barmao, jen li, kiam ni provis forigi de lia patrino tiun junan elefanton kiu havas verukon sur la ?ultro.

Ma?ua Appa fingre montris Malgrandan Toomaj^on, mastro Petersen rigardis lin, kaj Malgranda Toomaj klini?is al la grundo.

- Li, ?eti ?nuron ? Li ne estas pli alta ol kejlo por paliseto… Kna?jo, kiel vi nomi?as ? diris mastro Petersen.

Malgranda Toomaj tro timis por movi la bu?on, sed Kala Nago estis malanta? li; la infano signis per la mano, kaj la elefanto levis lin per sia rostro kaj tenis lin ?e la nivelo de la frunto de Pudmini, fronte al la granda mastro Petersen. Tiam Malgranda Toomaj kovris al si la viza?on per siaj manoj, ?ar li estis nur infano, kaj krom pri tio kio tu?is la elefantojn, li estis tiel timema kiel infano povas tiel esti.

- Ho ! Ho ! diris mastro Petersen ridetante sub siaj lipharoj, kaj kial vi lernigis al via elefanto tiun artifikon ? ?u estas por helpi vin ?teli verdan tritikon de la tegmentoj de la domoj kiam oni metas la spikojn por seki?i ?

- Ne la verdan tritikon, Protektanto de la Malri?ulo… la melonojn, diris Malgranda Toomaj.

Kaj ?iuj viroj sidintaj ?irka?e plenigis la aeron per rideksplodo. La plejmulto el ili lernigis tiun artifikon al siaj elefantoj kiam ili estis knaboj. Malgranda Toomaj pendi?is je ok futojn (+/-2,5m) en aero, kaj li treege dezirintus esti ok futojn subteren.

- Li estas Toomaj, mia filo, mastro ! diris Granda Toomaj, kuntirante la brovojn. Li estas malbona infano, kaj li fini?os en malliberejo, mastro.

- Pri tio, vi permesos al mi pridubi ! diris mastro Petersen. Knabo, kiu en lia a?o, maltimas alfronti plenan keddah⁽⁴⁾ ne fini?as en malliberejo… Prenu, knabo, jen kvar annoj⁽⁵⁾ por a?eti bombonojn, ?ar vi havas veran kapeton sub tiu granda stoplejo da haroj. Je la venonta momento, vi anka? povos fari?i ?asisto.

Granda Toomaj sulkigis la brovojn pli forte ol neniam.

- Memoru tamen, ke la keddah^oj(4) ne estas lokoj kie devas ludi la infanoj ! aldonis mastro Petersen.

- ?u necesos neniam iri tien, mastro ? demandis Malgranda Toomaj kun dika suspiro.

- Jes ! respondis denove ridetante mastro Petersen. Kiam vi estos vidinta la elefantojn danci !… Estos la momento… Venu trovi min kiam vi estos vidinta la elefantojn danci, kaj tiam mi lasos vin eniri en ?iujn keddah^ojn(4).

Estis alia eksplodo de ridadoj, ?ar la ?erco estas malnova inter ?asistoj de elefantoj : estas maniero diri neniam. Estas, ka?itaj for en la arbaregoj, grandaj glataj maldensejoj kiujn oni nomas la "balejoj de la elefantoj", sed oni malkovras ilin nur hazarde, kaj neniu homo iam vidis la elefantojn danci. Kiam ?asisto fanfaronas pri sia lerteco kaj pri sia braveco, la aliaj diras al li :

- Kaj kiam vi vidis la elefantojn danci ?

Kala Nago remetis Malgrandan Toomaj^on sur la grundon, kaj la infano denove klini?is tre malalten, foriris kun sia patro kaj donis la ar?entan moneron de kvar annoj al sia patrino, kiu nutris lastnaskiton. Poste la tuta familio loki?is sur la dorson de Kala Nago, kaj la vico da elefantoj, grumblanta, krianta, disvolvi?is la?longe de la monta vojo al la ebena?o. Estis tre movoplena pa?ado, pro la novaj elefantoj kiuj ka?zis embarason ?e ?iu vadejo, kaj kiuj necesis flati a? frapi ?iujn du minutojn.

Granda Toomaj ?agrene gvidis Kala-Nagoⁿ ?ar li estis tre malkontenta. Koncerne Malgrandan Toomaj^on, li estis tro feli?a por paroli : mastro Petersen rimarkis lin kaj donis al li monon; tial li spertis tion kion spertis simpla soldato elvokita el la rangoj por ricevi la?dojn de sia ?efkomandanto.

- Kion volas diri mastro Petersen per la danco de la elefantoj ? li fine malla?te demandis al sia patrino.

Granda Toomaj a?dis lin kaj grumblis :

- Ke vi neniam estos unu el tiuj bubaloj de monto, la ?aspelistoj. Jen tio kion li volis diri… He ! tien, vi, fronten, kio baras la vojon ?

Mahuto, kun du a? tri elefantoj anta?e, iu viro de Asamio, sin turnis, kolere kriante :

- Venigu Kala-Nagoⁿ, kaj dra?u por mi ?i tiun adoleskanton kiun mi tie havas, por instrui al li sin teni. Kial mastro Petersen elektis min por vojiri kun vi ja, azenoj de rizejo !… Gvidu vian beston flanken, Toomaj, kaj lasu lin labori per la dentegoj… Inter ?iuj Dioj de la montoj, ?i tiuj novaj elefantoj estas demonaj… a? ili flaras siajn kamaradojn en la ?angalo !

Kala Nago frapis la novulon en la ripojn ?is perdigi al ?i la spiron, dum Toomaj diris :

- Ni senigis la montojn de sova?aj elefantoj, dum la lasta ?aso. Estas nur pro la neglektemo per kiu vi kondukas ilin. ?u mi estas taskita pri ordo la? la tuta longo de la vico ?

- A?skultu lin ! kriis la alia mahuto : "Ni senigis la montojn !…" Ho ! Ho ! Vi estas ruzaj, vi ja, homoj de la ebena?o. ?iuj, krom terula?o kiu neniam vidis la ?angalon, scius tion kion ili ja bone scias, ke la ?asado fini?is por ?i tiu sezono : tiam, ?i-vespere, ?iuj sova?aj elefantoj faros… Sed kial mal?pari tion kion ni scias anta? testudo de rivero ?

- Kion ili faros ? kriis Malgranda Toomaj.

- Hoj ! Kna?jo. ?u do vi ?eestas ? Nu, mi tuj diros tion al vi : ?ar vi, vi havas komunan sa?on. Ili dancos, jen ! Kaj via patro kiu senigus ?iujn montojn de ?iuj elefantoj, bone farus meti duoblan ?enon ?e siaj palisetoj, ?i-vespere.

- Kion li rakontas ? diris Granda Toomaj. Dum kvardek jaroj, de patro al filo, ni gardis elefantojn, kaj ni neniam a?dis paroli pri ?i tiuj dancoj.

- Jes, sed homo de la ebena?oj, kiu vivas en kabano, konas nur la kvar murojn de sia kabano… Nu, lasu viajn elefantojn sen piedligiloj, ?i-vespere, vi vidos tion kio okazos. Pri ilia danco, mi vidis la lokon kie… Bapree bap !⁽⁶⁾ Kiom da kurbi?oj havas ?i tiun riveron Dihing ? Jen denove vadejo, kaj necesas al ni peli la idojn por na?i. Tenu vin trankvile, vi aliaj, tien malanta?en !…

Tiel babilante, kverelante kaj vadante tra la riveroj, ili faris sian unuan etapon, ?is ia tendaro destinita por ricevi la novajn elefantojn. Sed ili perdis paciencon longtempe anta? ol alveni tien.

Tie la bestoj estis katenitaj ?e la postaj kruroj al la pezaj masoj de la palisetoj; oni metis pliajn ?nurojn al novuloj; oni amasigis anta? ili la fura?on. Poste, la mahutoj de la monto reiris al mastro Petersen, sub la posttagmeza suno, konsilante al la viroj de la ebena?o esti aparte zorgemaj tiun vesperon; kaj ili ridis kiam tiuj ?i demandis al ili la kialon pri tio.

Malgranda Toomaj atentis pri la vesperman?o de Kala Nago; kaj ?ar vesperi?is, li vagis tra la tendejo, feli?a preter ?ia esprimo, ser?ante tamtamon. Kiam hindua infano sentas al si la koron ?ojega, li ne kuras ?iuflanken kaj ne faras senbridan bruegon. Li sidi?as teren, kaj donas al si sole malgrandan feston. Kaj Malgranda Toomaj a?dis mastron Petersen^on alparoli al li ! Se li ne trovintus tion kion li ser?is, li farintus malsanon. Sed la vendisto de bombonoj de la tendejo pruntedonis al li malgrandan tamtamon - tamburon, kiu oni frapas per la manplato - kaj li sidi?is teren, kun la gamboj krucitaj, anta? Kala-Nago, ?e la momento kiam la steloj komencis aperi, kun la tamtamo sur la genuoj; kaj li tamburis, tamburis, tamburis, kaj ju pli li pensis pri la granda honoro kiu estis farita al li, des pli li tamburis, tute sola inter la fura?o de la elefantoj. Estis nek ario nek paroloj, sed tamburadi feli?igis lin. La novaj elefantoj tiris la ?nurojn, plorpepis de tempo al tempo kaj trumpetis, kaj li povis a?di sian patrinon, en la kabano de la tendejo, kiu lulis lian etan fraton per malnova, malnova kanto pri la granda dio ?ivo, kiu iam diris al ?iuj bestoj tion kion ili devis man?i… ?i estas tre milda lulkanto kaj pri kio jen la unua strofo :

?ivo kiu ?utis la rikoltojn kaj blovigis la ventojn,

Sidinta ?e la pordoj en florado dum tago de pratempo,

Donis al ?iu lian parton : porviva?on, laboron, destinon,

De la almozulo sur la sojlo ?is la kronita kapo.

?iajn aferojn Li faris, ?ivo la Anta?savanto,

Mahadeo ! Mahadeo !⁽⁷⁾ ?iajn aferojn :

La dorno por la rufa kamelo, la fojno por la plugbovoj.

Kaj la mamo de patrinoj por la dormanta kapo, ho fileto de mia amo !

Malgranda Toomaj akompanis la kanton per ?oja tunk-tunk ?e la fino de ?iu strofo, ?is la momento kiam li estis dormema kaj etendis sin sur la fura?o, apud Kala Nago. Fine la elefantoj komencis ku?i?i, unu post la alia, la? sia kutimo; kaj balda?, Kala Nago, ?e la dekstro de la linio, sole restis stara : li malrapide balanci?is, ?i tie tien, kun oreloj anta?en stre?itaj por a?skulti la vesperan venton kiu mildege blovis tra la montoj. La aero estis plene de ?iuj bruoj de la nokto kiuj, kunigitaj, faras unu solan grandan silenton : la klik-klako de bambua tigo kontra? la alia, la susuro de vivanta afero en la denseco de la ?angalo, la gratbruo kaj la obtuza krio de birdo duone veki?inta (la birdoj dumnokte veki?as multe pli ofte ol oni pensas), akvofalo, tre malproksime…

Malgranda Toomaj dormis dum kelka tempo… Kiam li veki?is, estis brila lunlumo, kaj Kala Nago ankora? vigilis, stare, kun la oreloj stre?itaj. Malgranda Toomaj turni?is en la susura fura?o kaj rigardis la kurbon de la grandega dorso kontra? la ?ielo kies ?i ka?is la duonon de la steloj; kaj dum li rigardis, li a?dis, tiel foren ke tiu ?i bruo apena? faras kiel pikadon de pinglo en la silento, la kornan alvokon de sova?a elefanto. ?iuj elefantoj, en la linioj, ekstaris sur la piedoj, kvaza? frapitaj de kuglo, kaj iliaj grumbladoj fine vekis la dormantajn mahutojn; ?i tiuj eliris kaj frapis sur la kejlojn de la palisetoj per dikaj maleoj, poste ?irka?stre?is tiun ?nuron kaj nodis tiun alian, kaj ?io rekvieti?is. Unu el la novaj elefantoj preska? elingigis sian paliseton : Granda Toomaj forprenis la ?enon de Kala Nago, metis ?in al la alia kiel piedligilon, la anta?a piedo kunligita kun la malanta?a piedo, poste li volvis plekta?on de herbo sur la kruro de Kala Nago, kaj diris al li ne forgesi ke li estis firme ligita. Li sciis ke li mem, lia patro kaj lia avo, faris la samon certe centfoje. Kala Nago ne respondis al ?i tiu ordono per sia kutima gluglo. Li restis senmova, rigardante foren tra la lunlumo, kun la kapo iom levita, la oreloj etenditaj kiel ventumiloj, direkte al la grandaj ondolinioj kiujn faris de la montaroj de Garo.

- Atentigu, ?u li estos trankvila ?i-vespere ! diris Granda Toomaj al Malgranda Toomaj.

Kaj li reeniris en la kabanon kaj reendormi?is.

Malgranda Toomaj ?us estis anka? reendormi?onta, kiam li a?dis la ?nuron de k?aro⁽⁸⁾ (fibro de kokoso) rompi?i kun negrava tintado. Kaj Kala Nago ruli?is el siaj palisetoj, tiel malrapide kaj silente kiel nubo fluas el la valo. Malgranda Toomaj trotetis malanta? li, nudpiede sur la vojo, en la lunlumo, vokante malla?te :

- Kala Nago ! Kala Nago ! Prenu min kun vi, ho Kala Nago !

La elefanto turnis sin sen bruo, retrovenis tri pa?ojn, mallevis sian rostron, levis la infanon sur sian kolon kaj anta? ol Malgranda Toomaj estis nur fiksinta siajn genuojn, li en?ovi?is en la arbaregon.

Venis el la linioj fanfaro da furiozaj elefantblekoj; poste silento refalis sur ?ion, kaj Kala Nago revojiris. Kelkfoje tufo da altaj herboj balais liajn flankojn la? la tuta longo, kiel ondo balaas la flankojn de ?ipo, kaj kelkfoje pendanta bukedo de sova?aj piprarboj skrapis lian dorson de iu fino al alia, a? bambuo krakis je la ektu?o de lia ?ultro; sed intertempe li movi?is sen ia bruo, drivanta tra la densa arbarego de Garo kiel tra fumo. Li sekvis suprenirantan vojon, sed kvankam Malgranda Toomaj observis la stelojn tra la maldensi?oj de la arboj, li ne kapablus diri en kiu direkto. Fine Kala Nago atingis la kreston kaj haltis dum minuto, kaj Malgranda Toomaj povis vidi la suprojn de la arboj, kiel punktitan felon kiu etendi?us sub la lunlumo la? mejloj kaj mejloj, kaj la nebulon el blueta blanko, sur la rivero, en la fundo. Toomaj sin klinis anta?en, rigardis, kaj li sentis ke la arbarego estis maldorma sub li, maldorma, vigla kaj plene da estuloj. Unu el tiuj dikaj brunaj vespertoj kiuj sin nutras per fruktoj, tu?etis al li la orelon; la pikiloj de histriko kraketis en subarbaro; kaj en la mallumo, inter la trunkoj de arboj, li a?dis apron kiu diligente ser?fosis la varman molan teron kaj esplorante flaris. Poste la bran?oj fermi?is super lia kapo, kaj Kala Nago komencis malsupreniri la deklivon de la valo, ?i-foje ne plu pace, sed kiel eskapinta kanono malsupreniras krutan taluson, impete. La grandegaj membroj movi?is la? reguleco de pi?toj, per pa?olongo de ok futoj (+/-2,5m), kaj oni a?dis susurojn de sulkita ha?to ?e la faldoj de la artikoj. La disrompitaj veproj krakis ?iuflanke kun la bruo de ?iritaj toloj; la junaj plantetoj kiujn li flankenmetis dekstren kaj maldekstren per siaj ?ultroj, resaltis dorsen kaj vipofrapis al li la flankojn; grandaj trena?oj de interplektitaj kaj kompaktaj lianoj pendis de liaj dentegoj, dum li ?etis la kapon amba?flanken kaj boris sian vojon.

Tial Malgranda Toomaj platigis sin kontra? la granda kolo, pro timo ke pendanta bran?o balau lin al la grundo kaj li deziris al si denove retrovi?i en la linioj. La herbejo fari?is mar?a, kaj la piedoj de Kala Nago su?is kaj gluis al la tero kiam li metis ilin, kaj la nokta nebulo ?e la fundo de la valo frostigis Malgrandan Toomaj^on. Estis ?prucadoj kaj vadado, pu?o de rapida akvo, kaj Kala Nago eniris en la fluejon de rivero, palpante sian vojon ?e ?iu pa?o. Super la bruo de la fluado kiu kirli?is ?irka? la fortaj kruroj, Malgranda Toomaj povis a?di aliajn pla?dadojn kaj novajn fanfarojn almonte kaj alvale, grandegajn grumbladojn, kolerajn zumadojn; kaj en la tuta ?irka?a?o, kiel ondadoj, nebulaj ombroj ruli?is.

- He ! li duonla?te diris, kaj liaj dentoj kunbatis. La elefantaj popoloj estas ekstera ?i-vespere. Estas la danco, do !

Kala Nago bruege eliris el la akvo, blovis en sian rostron por malplenigi ?in, kaj komencis novan supreniron; sed ?i-foje li ne plu estis sola kaj ne plu devis trabori al si vojon. ?i jam estis farita : sur ses futojn (+/-2m) lar?a, rekte anta? li, tute klinitaj, la ?angalaj herboj provis restari?i kaj sin teni. Multaj elefantoj certe sekvis ?i tiun vojon anta? kelkaj minutoj pli frue. Malgranda Toomaj turni?is, kaj malanta? li, granda sova?a portanto de dentegoj, kun okuletoj de porkidoj, brilaj kiel bra?o, apena? elakvi?is el la nebula rivero. Poste la arboj denove refermi?is, kaj ili da?ris grimpi, kun fanfaroj kaj krioj kaj ?ie la bruo de rompitaj bran?oj.

Finfine, Kala Nago haltis inter du arbtrunkoj, sur la supro de la monto : ili estis parto de ?irka?a?o kreskinta ?irka? neregula spaco de proksimume tri a? kvar akreoj (+/-120-160aroj), kaj sur tiu tuta spaco, Malgranda Toomaj povis vidi tion, la grundo estis piedpremita ?is fari?i tiel malmola kiel brika kahelaro. Kelkaj arboj stari?is en la centro de la senarbejo, sed ilia ?elo estis eluzita, kaj sube la ligno mem aperis, brila kaj glata, sub la makuloj de lunlumo. Lianoj pendis de la supraj bran?oj, kies klo?formaj floroj, grandaj konvolvuloj el vaksa blanko, falis kvaza? pezigitaj de dormo al tero. Sed, en la limoj de la senarbejo, ne estis ero de verda?o : nenio ol la tretita tero; la lunlumo donis al ?i fergrizan nuancon, krom ?i tie kaj tie, kie staris kelkaj elefantoj kies ombroj estis nigraj kiel inko. Malgranda Toomaj rigardis retenante sian spiron, kun la okuloj preska? ekster la kapo; kaj dum li rigardis, elefantoj ?iam pli multnombraj eliris de inter la arbtrunkoj, balanci?antaj, por eniri la apertan spacon. Malgranda Toomaj sciis nur kalkuli ?is dek; li kalkulis kaj rekalkulis per siaj fingroj, ?is kiam li perdis sian nombron da dekoj, kaj li eksentis kapturnon. Ekster la senarbejo, li povis a?di la bruegon de la elefantoj en la ?angalo, dum ili traboris sian vojon al la supro de la monto; sed tuj alvenintaj en la rondon de arbtrunkoj, ili movi?is kiel fantomoj.

Tie estis sova?aj virseksuloj kun blankaj dentegoj, kun mortaj folioj, nuksoj kaj bran?etoj restitaj en la sulkoj de iliaj koloj kaj de iliaj oreloj; grasaj malrapidemaj inoj kun siaj etaj elefantoj el roza nigro, apena? altaj je tri a? kvar futoj (+/-0,9-1,2m), kiuj ne sukcesis ne movi?i kaj kuris sub iliaj mamojn; junaj elefantoj kies dentegoj ?us komencis pinti, kaj kiuj sin montris tute fieraj pro tio; senenergiaj kaj maldikaj inoj, restintaj maljunaj fra?linoj, kun siaj malkvietaj kavaj viza?oj kaj rostroj el malglata ?elo; maljunaj soluloj sulkitaj, de ?ultro al flanko, de cikatroj kaj vundoj de anta?e, kaj la kotplatoj de siaj solecaj banoj ankora? pendantaj de iliaj ?ultroj; kaj estis elefanto kun rompita dentego kaj la spuroj de plena atako, la terura sulko de tigraj ungegoj sur sia flanko. Ili sin tenis fronte unu la alian, a? duope promenis tien kaj reen, a? restis balanci?ante kaj anaspa?ante sole. Ili estis dudekoj kaj dudekoj. Toomaj sciis ke tiel longe li restus trankvila sur la kolo de Kala Nago, neniu dama?o povus okazi al li : ?ar sova?a elefanto, e? en la tumulto de la keddah⁽⁴⁾, ne levus sian rostron por elpreni viron el la kolo de dresita elefanto; kaj tiuj ?i apena? pensis pri la viroj tiun nokton. Dum momento ili tremetis kaj stre?is la orelojn anta?en : oni a?dis soni la katenoj de piedringo en la arbarego. Sed estis Pudmini, la plej preferata elefantino de mastro Petersen, kun ?ia ?eno mallonge rompita, kiu grimpis, grumblante kaj spiregante, la flankon de la monto; ?i devis esti rompinta siajn palisetojn, kaj rekte veni de la tendejo de mastro Petersen. Kaj Malgranda Toomaj vidis alian elefanton, kiun li ne konis, kun profundaj skrapvundoj fare de la ?nuroj sur la dorso kaj la brusto. Li anka? devis esti eskapinta el tendejo starigita en la ?irka?aj montoj.

Fine, oni ne plu a?dis elefantojn pa?i en la arbarego, kaj Kala Nago peze pa?is de inter la arboj kaj anta?eniris meze de la amaso, klukante kaj gluglante; kaj ?iuj elefantoj komencis sin esprimi en sia lingvo kaj movi?i tien kaj tien. Ankora? ku?anta, Malgranda Toomaj malkovris dudekojn kaj dudekojn da lar?aj dorsoj, da movi?antajn orelojn, da skui?antajn rostrojn kaj da malgrandajn ruli?antajn okulojn. Li a?dis la klakadon de la dentegoj kiam ili hazarde interkruci?is; la sekan susuradon de la interplekti?intaj rostroj; la frotadon de la grandegaj flankoj kaj ?ultroj, en la tumulto; la sen?esan flikflak^on kaj la hi?^on de la grandaj vostoj. Poste nubo kovris la lunon, kaj estis la nigra nokto; sed la pu?oj, la susuroj kaj la gargarbruoj ne malpli da?ris, pace kaj regule. La infano sciis Kala Nagoⁿ ?irka?itan de elefantoj, kaj vidis nenian ?ancon elirigi lin el la kunveno; li kunpremis la dentojn kaj tremetis. En iu Keddah⁽⁴⁾, almena? estis lumo de tor?oj kaj krioj, sed ?i tie li estis tute sola en la mallumo, kaj rostro unufoje levi?is kaj tu?is al li la genuon. Poste iu elefanto trumpetis, kaj ?iuj imitis lin dum kvin a? dek teruraj sekundoj.

La roso pluvis el la arboj, la? lar?aj gutoj, sur la nevideblajn dorsojn. Kaj bruo a?di?is, obtuza mu?o unue ne tre certa, kaj Malgranda Toomaj ne kapablus diri tion kion ?i estis; la bruo la?ti?is, la?ti?is, kaj Kala Nago levis siajn anta?ajn piedojn unu post la alia, kaj remetis ilin sur la grundon - unu, du, unu du ! - kun tiom da precizeco kiom la falmartelegoj. La elefantoj nun ?iuj kune frapis per la piedoj, kaj tio sonoris kiel milittamburo batita anta? la bu?o de kaverno. La roso ankora? falis de la arboj, ?is la momento kiam ne plu restis de ?i sur la folioj; kaj la obtuza rulbruo da?ris, la grundo oscilis kaj tremetis, tiel bone ke Malgranda Toomaj metis siajn manojn sur siajn orelojn por ne plu a?di. Sed estis tuta vibrado, senmezura, kiu trairis lin tutkomplete, la ekbato de tiuj centoj da tiel pezaj piedoj sur la kruda tero. Unu fojon a? du, li sentis Kala Nago kaj ?iuj la aliaj anta?eniri je kelkaj pa?oj, kaj la martelado tiam fari?is bruo de dispremataj vegeta?oj, kies suko spruci?is; sed unu minuton a? du pli poste, estis denove la rulbruo de la piedoj sur malmoligita tero. Arbo krakis kaj ?emis ien apud li. Li etendis la brakojn kaj sentis la ?elon, sed Kala Nago anta?enpa?is, ankora? tretanta, kaj la infano ne plu sciis kie li estis en la senarbejo. La elefantoj ne plu donis signojn de vivo. Nur unufoje, du a? tri etuloj kune krietis; tiam li a?dis obtuzan baton kaj la bruon de lukto, kaj la martelado rekomencis. Nun estis ja du longaj horoj ke tio da?ris, kaj Malgranda Toomaj suferis en ?iu el siaj nervoj; sed li sentis, per la odoro de la aero en la nokto, ke la ektagi?o estis venonta.

La mateno aperis la? pale flava tavolo malanta? la verdaj montetoj; kaj ?e la unua radio, la piedpremado haltis, kvaza? la lumo estintus ordono. Anta? ol la bruo fini?is resoni en la kapo de Malgranda Toomaj, e? anta? ol li ?an?is pozicion, ne plu estis ununura videbla elefanto krom Kala Nago, Pudmini kaj la elefanto skrapvundita de ?nuroj; kaj nenia signo, nenia murmuro a? flustrado sur la deklivoj de la montoj, lasis konjekti kien la aliaj foriris. Toomaj rigardis per ?iuj siaj okuloj. La senarbejo, tiom kiom li memoris, plivasti?is dumnokte. Estis grandnombraj arboj staraj en la mezo, sed la ?irka?a?o de veproj kaj de ?angalaj herboj estis forpu?itaj. Malgranda Toomaj ankora?foje rigardis; nun li komprenis la marteladon. La elefantoj plivastigis la tretitan spacon, reduktis al bran?eta?oj, pro multege piedfrapi, la densajn herbojn kaj la sukajn kanojn, la bran?eta?ojn al pajla?o, la pajla?on al maldikaj fibroj, kaj la fibrojn al malmoligita tero.

- Uf ! diris Malgranda Toomaj, kaj liaj palpebroj ?ajnis al li tre pezaj; Kala Nago, sinjoro mia, ni ne forlasu Pudmini^on, kaj ni reiru al la tendaro de mastro Petersen, a? mi balda? falos de via kolo.

La tria elefanto rigardis foriri la du aliaj, brue snufis, turnis sin, kaj reiris la? la vojo per kiu li venis. Li nepre apartenis al ia establo de indi?ena princeto, je kvindek, sesdek a? cent mejlojn de tie (+/-80, 100 ,160Km).

Du horojn pli poste, dum mastro Petersen man?is sian unuan matenman?on, liaj elefantoj kies ?enoj estis tiun nokton duobligitaj, komencis trumpeti, kaj Pudmini kotita ?is la ?ultroj, kun Kala Nago lametanta sur siaj dolorigitaj piedoj, faris ilian eniron en la tendejon. La viza?o de Malgranda Toomaj estis palega kaj laca, lia hararo plena de folioj kaj malseka de roso, sed la infano faris la geston por saluti mastron Petersen^on kaj kriis per malforti?anta vo?o :

- La danco…, la elefantdanco ! Mi vidis ?in… kaj mi mortas !

Kaj ?ar Kala Nago ku?i?is, li deglitis de lia dorso, sveninta.

Sed la indi?enaj infanoj ne havas nervojn pri kiuj indas paroli : post du horoj, li rekonscii?is, komforte ku?ita en la hamako de mastro Petersen, kun la ?asjako de mastro Petersen sub la kapo, glaso da varma lakto aldonita de iom da brando kaj de iomete da kinino en la ventro; kaj dum la maljunaj hara?aj kaj cikatroplenaj ?asistoj de la ?angalo, sidantaj la? tri vicoj profunde anta? li, rigardis lin kvaza? li estis reaperanto, li rakontis sian historion per naivaj vortoj, la? la infana maniero, kaj konkludis :

- Nun, se mi mensogas nur per unu vorto, sendu homojn por vidi; kaj ili trovos ke la elefantoj, tretpa?ante, plivastigis sian bal-lokon, kaj ili trovos dekojn kaj dekojn kaj multfoje da dekoj da spuroj kondukantaj al ?i tiu balejo. Ili pligrandigis ?in per siaj piedoj. Mi vidis tion. Kala Nago prenis min kun li, kaj mi vidis. E?, Kala Nago havas krurojn tre lacaj.

Malgranda Toomaj klinis sin malanta?en kaj dormis dum la tutan posttagmezon, kaj ankora? dormis ?e krepusko; kaj dum li dormis, mastro Petersen kaj Ma?ua Appa sekvis la spurojn de la du elefantoj, la? vojiro de dek kvin mejloj (+/-15km) tra la montoj. Mastro Petersen pasigis dek ok jarojn de sia vivo por kapti elefantojn, kaj li nur unufoje ?is tiam malkovris similan bal-lokon. Ma?ua Appa ne bezonis dufoje rigardi la senarbejon por vidi tion kio okazis, nek priskrapi per la piedfingro la kompaktan kaj piedpremitan teron.

- La infano verdiras, li elbu?igis. ?io ?i lastvespere okazis, kaj mi nombris sepdek spurojn kiuj transiras la riveron. Vidu, mastro, kie la fera ringo de Pudmini detran?is la ?elon de ?i tiu arbo ! Jes, ?i anka? ?eestis.

Ili sin rigardis unu la alian, poste iliaj okuloj vagis de supre malsupren; kaj ili miris : ?ar la kutimoj de elefantoj transpasas la mensan kampon de iu ajn nigra a? blanka homo.

- Kvardek kvin jarojn, diris Ma?ua Appa, mi sekvis monsinjoron la Elefanton, sed mi neniam a?dis diri ke hominfano vidis tion kion ?i tiu infano vidis. Per ?iuj dioj de la montoj, tio estas… Kion ni povas diri ?…

Kaj li skuis la kapon.

Kiam ili revenis al la tendaro, estis la horo de la vesperman?o. Mastro Petersen man?is sole en sia tendo, sed li donis ordonojn por ke oni disdonu du ?afojn kaj kelkajn kortobirdojn, kun duobla porcio da faruno, da rizo kaj da salo, ?ar li sciis ke okazos festo. Granda Toomaj tutrapide venis de la ebena?o por ekser?i sian filon kaj sian elefanton, kaj nun kiam li trovis ilin, li rigardis ilin kvaza? li timis amba?.

Kaj efektive estis festo, ?irka? la grandaj tendarfajroj kiuj flamis ?e la fronto de la linioj da piedligitaj elefantoj, kaj Malgranda Toomaj estis la heroo. La famaj ?asistoj de elefantoj, kun bronzita ha?to, ?aspelistoj, gvidantoj kaj ?nur?etantoj, kaj tiuj kiuj scias ?iujn sekretojn por dresi la plej sova?ajn elefantojn, pasis lin unu al la alia, kaj faris al li markon sur la frunto per la sango de la koro mem de ?use mortigita ?angalokoko, por montri ke li estis arbaristo, nun inicita, kaj libera en la tuta vasteco de la ?angaloj.

Kaj ?e la fino, kiam la flamoj falis kaj mortis, kaj kiam pro la ru?aj rebriloj de la bra?oj, la elefantoj aperis kvaza? ili estis anka? trempitaj en la sango, Ma?ua Appa, la ?efo de ?iuj ?aspelistoj de ?iuj kedda^oj(4), Ma?ua Appa, la alia memo de mastro Petersen, kiu dum kvardek jaroj neniam vidis konstruitan vojon, Ma?ua Appa, tiel fama, tiel fama, ke neniam oni nomis lin alie ol Ma?ua Appa, saltis sur siaj piedoj, levante Malgrandan Toomaj^on la? la brakforto super sia kapo kaj kriis :

- A?skultu, fratoj ! A?skultu anka? vi, miaj sinjoroj, tie en la linioj, ?ar estas mi, Ma?ua Appa, kiu parolas ! ?i tiu etulo ne plu nomi?os Malgranda Toomaj, sed Toomaj de la Elefantoj, kiel lia prapatro estis nomita anta? li. Tion kion neniam homo vidis, li vidis dum la longa nokto, kaj la favoro de la elefanta popolo kaj de la dioj de la ?angaloj estas kun li. Li fari?os fama ?aspelisto, li fari?os pli fama ol mi, jes mi, Ma?ua Appa ! Li sekvos la fre?an spuron, la difektitan spuron kaj la miksitan spuron, per klara vidkapablo ! Ne okazos al li doma?on en la keddah⁽⁴⁾ kiam li kuros sub la ventro de la soluloj por ?nuri ilin, kaj se li glitos sub la piedojn de sturmanta virulo, la virulo rekonos lin kaj ne piedpremos lin. Hajai ! Miaj sinjoroj, ?i proksime en la ?enoj, li kriis kurante al la fronto de la vico de palisetoj, jen la etulo kiu vidis viajn dancojn ?e la fundo de viaj ka?itaj rifu?ejoj, la spekta?o kiun neniu homo vidis ! Oma?u lin, miaj sinjoroj, Salaam Karo, miaj infanoj. Salutu Toomaj^on de la Elefantoj ! Gunja Per?ad, haha ! Hira Guj, Bir?i Guj, haha !… Kaj vi, Pudmini, vi vidis lin dum la danco; kaj anka? vi, Kala Nago, ho mia perlo de Elefantoj !… Haha ! Kune ! Por Toomaj de la Elefantoj ! Barrao !

Kaj ?e la signalo de ?i tiu sova?a vivukrio, la tuta linio da elefantoj levis siajn rostrojn ?is kiam la fino de ?iu tu?is la frunton, kaj ili ekkantis la plenan saluton, la eksplodan salvon da trumpetoj kiujn nur la vicre?o de Hindio a?das, la "Salaamut" de Keddah⁽⁴⁾.

Sed ?i-foje por la sola honoro de Malgranda Toomaj kiu vidis tion kion neniam homo anta?e vidis, la dancon de la elefantoj, nokte, tute sola, meze de la montoj Garo !

* * *

?ivo kiu ?utis la rikoltojn kaj blovigis la ventojn,

Sidinta ?e la pordoj en florado dum tago de pratempo,

Donis al ?iu lian parton : porviva?on, laboron, destinon,

De la almozulo sur la sojlo ?is la kronita kapo.

?iajn aferojn Li faris, ?ivo la Anta?savanto,

Mahadeo ! Mahadeo !⁽⁷⁾ ?iajn aferojn :

La dorno por la rufa kamelo, la fojno por la plugbovoj.

Kaj la mamo de patrinoj por la dormanta kapo, ho fileto de mia amo !

Al ri?ulo li donas tritikon, milion al malri?ulo, li alportas

Man?resta?ojn al la sanktulo kiu ser?as de pord’al pordo,

Al tigro brutojn, kadavra?ojn al vulturo,

Ostojn al malafablaj lupoj kiu nokte hurlas ?irka?e;

neniu ?ajnis al li tro alta, neniu ?ajnis al li tro malalta…

?e lia flanko, Parvati sekvis ?iun el iliaj pa?oj;

Poste, ludeme, de ?ia edzo por provi la intencon

?i ekprenis la lokuston kaj ka?is ?in en sia sino !

Estas tiel ke estis trompita ?ivo la Anta?savanto,

Mahadeo ! Mahadeo ! Venu, rigardu,

Tre altaj estas la rufaj kameloj, pezaj la plugbovoj,

Sed estis la malplej grava el aferoj, ho fileto de mia amo !

Kiam ?iuj estis preterpasintaj, ?i rideme diris : Ho Majstro,

Tiom da miloj da malsatuloj, ?u vi sukcesis nutri ilin ?

?ivo, ridanta, respondis : ?iuj havas parton, la ilian

?iuj, e? la tute malgranda kiu ka?i?as sur via koro.

La ?telistino Parvati eltiris el sia malfermita robo

La malplej grava el la tute malgrandaj kiu ron?is verdajn herbojn,

Tiun anta?vidiston, ?i timis kaj miris anta?e

?ivo la Disdonanto, kiu nutras ?iun vivantulon.

?iajn aferojn Li faris, ?ivo la Anta?savanto,

Mahadeo ! Mahadeo !⁽⁷⁾ ?iajn aferojn :

La dorno por la rufa kamelo, la fojno por la plugbovoj.

Kaj la mamo de patrinoj por la dormanta kapo, ho fileto de mia amo !

?ivo kaj la Lokusto.

(La kanto kiun la patrino de Toomaj kantis al sia bebo).

* * *