Servo de la Reĝino.

Pluvis torente dum longa monato - pluvis sur tendaro de tridek mil homoj kaj de miloj da kameloj, elefantoj, ?evaloj, bovoj kaj muloj, ?iuj kunigitaj en loko nomata Ra?alpindi, por esti revuita de la vicre?o de Hindio.

La vicre?o ricevis viziton de la emiro de Afganio - la sova?a re?o de ankora? pli sova?a lando - kaj la emiro kuntiris kiel korpogardistojn okcent virojn kun iliaj ?evaloj, kiuj neniam vidis tendaron a? lokomotivon en sia vivo - sova?aj viroj kaj sova?aj ?evaloj naskitaj ie funde de Mezazio. ?iunokte oni povis esti certa ke grupo el ?i tiuj ?evaloj rompus siajn piedligilojn kaj galopus de supre malsupren de la tendaro tra la koto, en la mallumo, a? ke la kameloj rompus siajn piedligilojn, kaj komencus kuri kaj fali super la ?nuroj de la tendoj, kaj oni povas imagi kian plezuron tio estis por la homoj kiuj bezonis dormi.

Mia tendo stari?is for de la linioj de kameloj, kaj mi kredis ?in ?irmitan; sed iun nokton, iu abrupte ?ovis sian kapon enen kaj kriis:

- Eliru, rapide ! Ili venas ! Mia tendo estas surteren !

Mi sciis kiuj tiu "ili" volis diri; tial mi surmetis miajn botojn, mian pluvmantelon, kaj mi hastis eksteren en la ?aoson. La eta Vikseno⁽¹⁾, mia terhundo, eliris tra la alia flanko; poste ni a?dis mu?i, grumbli, gargari, kaj mi vidis la tendon enfali, dum la masto abrupte rompi?is, kaj komenci danci kiel freneza fantomo. Kamelo enkapti?is en ?i, kaj tute malseka kaj furioza kiel mi estis, mi ne sukcesis deteni min ridi. Poste mi da?rigis kuri, ?ar mi ne sciis kiom da kameloj povis esti eskapitaj; kaj post nelonge mi estis ekster vido de la tendaro, vadante tra la koto. Fine, mi stumblis sur la kulaso de kanono, kaj mi ekkonsciis ke mi trovi?is en la apudeco de la artileriaj linioj, tie kie oni disjungis la kanonojn por la nokto. ?ar mi ne volis pli longe vadadi en la pluveto kaj en la mallumo, mi metis mian pluvmantelon sur la bu?on de iu kanono, konstruis specon de vigvamo pere de du a? tri enpu?stangojn hazarde tie trovitajn, kaj mi ku?i?is la?longe de la afusto de alia kanono, demandante al mi kien iris Vikseno kaj kie mi mem ja povis trovi?i.

?uste kiam mi pretigis por dormi, mi a?dis klikadon de jungilaro kaj grumblado dum mulo preterpasis anta? mi skuante siajn malsekajn orelojn. ?i apartenis al baterio de ?raubaj kanonoj, ?ar mi povis a?di bruon de rimenoj, de ringoj, de ?enoj, kaj de ?iajn aferojn sur ?ia remburita selo. - La ?raubaj kanonoj estas tute malgrandaj kanonoj faritaj el du partoj kiujn oni kune ?ra?bas kiam alvenas la tempo uzi ilin. Oni kunportas ilin sur la montojn, ?ien kie kapablas iri mulo, kaj ili estas granda helpo sur ?tonaj terenoj.

Malanta? la mulo, estis kamelo, kies la dikaj molaj piedoj surtretis kaj glitis en la koto, kaj kiu svingis la kolon kiel perdita kokino. Feli?e, mi sufi?e konis la lingva?on de la bestoj - ne tiun de la sova?aj bestoj, sed la lingva?on de la tendaraj bestoj, kompreneble – kiun lernigis al mi la indi?enoj, por scii tion kion ili diris. Devis esti la sama kiu sterni?is sur mia tendo, ?ar li alparolis al la mulo :

- Kion fari ! Kien iri ? Mi baraktis kun blanka afero kiu ?vebis, kaj ?i prenis bastonon kaj batis min sur la kolo.

?i estis la rompita mato de mia tendo, kaj mi estis tre kontenta ekscii tion.

- ?u ni da?rigas kuri ?

- Ho, estas vi, diris la mulo, vi kaj viaj amikoj, kiuj tiel malordigis la tendaron ? Perfekte. Vi estos frapita pro tio ?imatene, sed mi povas tiel bone doni al vi partopagon.

Mi a?dis la klikadon de jungilaroj, kaj la kamelo ricevis en la ripoj du kalcitrojn kiuj sonis kiel tamburo.

- Tio sciigos vin, li diris, kiel alifoje kuri, tra baterio da muloj, nokte, kriante :"?tel’ kaj fajron ! Ku?i?u, kaj gardu trankvile vian grandan stultan kolon.

La kamelo refaldi?is la? maniero de kameloj, orte, kaj ku?i?is plorblekante. Ni a?dis en la mallumo ritman bruon de hufoj sur la grundo, kaj granda trup?evalo alvenis la? la galopeto de servosoldato, kvaza? ?i estis en parado, transiris la kulason de kanono, kaj refalis tute proksime al la mulo.

- Estas hontinde, li diris blovante tra la nazegoj. ?i tiuj kameloj denove enfalis en niajn liniojn… Estas la tria fojo ?isemajne. La rimedo por ?evalo resti fre?a se oni ne lasas lin dormi !… Kiu estas ?i tie ?

- Mi estas la mulo de la kulas-peco de la kanono numero du el la Unua ?ra?ba Baterio, diris la mulo, kaj la alia estas unu el viaj amikoj. Li anka? vekis min. Kaj vi ?

- Numero dek kvin, trupo E, Kvinaj Lancistoj… La ?evalo de Rik?jo Kunlifo. Iom da spaco, bonvolu, tie.

- Ho, pardonu, diris la mulo. Estas tiel mallume ke ni apena? vidas. ?u ?i tiuj kameloj estas sufi?e na?zaj ? Mi forlasis miajn liniojn por ser?i iom da sereneco kaj da kvieteco ?i tie.

- Miaj sinjoroj, diris la kamelo kun humileco, ni faris malbonajn son?ojn dumnokte, kaj ni tre timis ! Mi estas nur unu el kameloj de la ?ar-transporto de la 39a Indi?ena Infanterio, kaj mi ne estas tiel kura?a kiel vi, Viaj Sinjoroj.

- Do kial vi ne restis por porti la paka?ojn de la 39a Indi?ena Infanterio, anstata? kuri ?ien en la tendaro ? diris la mulo.

- Estis tiel malbonaj son?oj, diris la kamelo. Mi estas tre trista. A?skultu !… Kio tio estas ?… ?u necesas al ni denove kuri ?

- Ku?u vin, diris la mulo, a? vi balda? rompos viajn longajn krurajn stangojn inter la kanonoj. Li stre?is orelon kaj a?skultis.

- Bovoj ! li diris. Bovoj de baterioj. Parolo mia, vi kaj viaj amikoj, vi vere vekis la tendaron ! Necesas konsiderindan bruegon por elliti?i bovoj de baterio.

Mi a?dis ?enon ternivele treni?i, kaj jungitaro de tiuj grandaj, taciturnaj, blankaj bovoj, kiuj trentiras la pezajn kanonojn de sie?o kiam la elefantoj ne plu volas anta?eniri sub pafado, alvenis ?ultron ?e ?ultro; tuj post ili, preska? pa?ante sur la ?eno, sekvis alia mulo de baterio, kiu panike alvokis "Vil?joⁿ ".

- Li estas unu el niaj rekrutoj, diris la maljuna mulo al la trup?evalo. ?i tie, junulo. Sufi?as kria?i, la mallumo ankora? neniam suferigis iun ajn.

La bovoj de baterio samtempe ku?i?is kaj komencis rema?is, sed la juna mulo alpremi?is kontra? Vil?jo.

- Aferoj ! li diras. Timigaj kaj abomenaj aferoj, Vil?jo! Ili eni?is en niajn liniojn dum ni dormis. ?u vi pensas ke tio mortigos nin ?

- Mi deziregas piedbati vin, numero unu, diris Vil?jo. ?u ni havas ideon pri mulo de kvar futoj ses colaj  (+/-1,35m)  kun via edukado, kiu malhonoras la Baterio anta? ?i tiu ?entlemano.

- Milde, milde ! diris la trup?evalo. Memoru ke ni estas ?iam tia por komenci. La unuan fojon kiam mi vidis homon (estis en A?stralio, kaj mi estis trijara?a), mi kuris duontagon, kaj se tio estintus kamelo, mi ankora? kurus.

Preska? ?iuj niaj ?evaloj de angla kavalerio, en Hindio, estas importitaj el A?stralio kaj dresitaj de la soldatoj mem.

- Estas vere, finfine, diris Vil?jo. Sufi?as tiel tremi, junulo. La unuan fojon kiam oni metis al mi sur la dorso la kompletan jungilaron kun ?iuj ?iaj ?enoj, mi staris min sur miaj anta?aj kruroj, kaj per multe da kalcitroj, mi ?etis ?ion grunden. Mi ne jam akiris la veran sciencon de kalcitrado, sed tiuj de la baterio diris ke ili neniam vidis ion similan.

- Sed estis nek jungilaro, nek io ajn kiu tintis, diris la juna mulo. Vi scias, Vil?jo, ke nun tio egalas al mi. Estis aferoj grandaj kiel arboj, kaj ili falis de supre malsupren de la linioj kaj gargaris; mia brido rompi?is kaj mi ne kapablis trovi mian rajdanton… Mi e? ne povis trovi vin, Vil?jo; do mi forkuris kun… kun ?i tiuj ?entlemanoj.

- Hm ! diris Vil?jo. Tuj kiam mi a?dis diri ke la kameloj estis eskapintaj, mi foriris por mia propra konto. Por ke mulo de baterio… de baterio de ?ra?baj kanonoj... nomas ?entlemanojn, bovojn de baterio, necesas ke li sentas sin tre kortu?ita. Kiu vi estas, vi aliaj, tie sur grundo ?

La bovoj retropu?is sian nutra?on, kaj amba? respondis samtempe :

- La sepa jugo de la unua kanono de la Dika Baterio de Sie?o. Ni dormis kiam la kameloj alvenis, sed kiam oni pa?adis sur ni, ni levi?is kaj ni foriris. Pli bone valoras kviete dormi en la koto ol estis ?enata sur bona pajla?o. Ni diris al via amiko ?i tie, ke ne estas io por timi, sed li sciis tiom da aferoj ke li alie pensis pri tio. ?ah !

Ili da?rigis rema?i.

- Jen tio kio estas ke timi, diris Vil?jo. Ni estas ta?zetataj de bovoj de baterio. Mi pensas ke tio feli?igas vin, junulo.

La dentoj de la juna mulo sonoris, kaj mi a?dis, ke li parolis pri ne timi iun ajn malnovan bifstekon de la mondo; sed la bovoj kontenti?is klaktintigi siajn kornojn unu kontra? la alia, kaj da?rigis rema?i.

- Nun ne ekkoleru post esti timinta. Tio estas la plej malbona speco de kovardeco, diris la trupo?evalo. Estas tre pardoninde timi dumnokte, la? mi, kiam oni vidas aferojn kiujn oni ne komprenas. Ni eskapis el niaj palisetoj dekduojn da fojoj, po bandoj de kvarcent kvindek kune, kaj tio ?ar nova rekruto komencis rakonti al ni rakontojn pri viperoj kiujn ni trovas hejme en A?stralio, tiagrade ke ni mortis pro timo je la nura vido de la pendantaj ?nuroj de niaj kolbridoj.

- ?io ?i tute estas tre bona en la tendaro, diris Vil?jo; mi ne ?esas mem eksciti, por ?erco, kiam mi ne eliris ekde unu tago a? du; sed kion vi faras dum kampanjo ?

- Ho, estas multe pli tikla problemo, diris la trup?evalo. Rik?jo Kunlifo tiam estas sur mia dorso, kaj batas al mi per siaj genuoj la ripojn; ?io kion mi devas fari, estas rigardi kien mi metas la piedon, bone kunstre?i mian gropon, kaj obei al kondukiloj.

- Kio tio estas : obei al kondukiloj ? demandis la juna mulo.

- Per la bluaj gumarboj de A?stralio, nazbruis la trup?evalo, ?u vi volas kredigi al mi ke oni ne instruis al vi en via metio, tion kio estas obei al kondukiloj ? Por kio vi estas bona, se vi ne povas tuj turni?i kiam la kondukilo tu?as al vi la kolon ? Estas afero pri vivo kaj morto por via homo, kaj kompreneble pri vivo kaj morto por vi. Oni komencas premi, kun la gropo kunstre?ita, ?e la momento kiam oni sentas la premon de la kondukilo sur la kolo. Se oni ne havas spacon por turni?i, oni iomete ba?mas kaj oni refalas sur siaj anta?aj kruroj. Jen tio kio estas obei al kondukiloj.

- Oni ne instruas la aferojn tiamaniere, malvarme diris Vil?jo, la mulo. Oni instruas nin obei al la homo kiu estas ?e nia kapo : anta?eniri kiam li diras tion al ni, kaj retroiri kiam li anka? diras tion al ni. Mi supozas ke tio estas tutsama. Nun, tutposte, ?i tiu bela metio de fantasio kaj de plumtufo, kiu devas esti tre malbona por viaj poplitoj, al kio vi alvenas ?

- Tio dependas, diris la trup?evalo. ?enerale necesas al mi eniri meze de amaso da kriegantaj kaj longharaj homoj armitaj de tran?iloj… de longaj brilaj tran?iloj, pli malbonaj ol la tran?iloj de bestokuracisto… kaj mi devas atentigi por ke la boto de Rik?jo ?uste tu?u, sen premi, la boton de lia najbaro. Mi povas dekstren vidi la lancon de Rik?jo per mia dekstra okulo, kaj mi scias ke ne estas dan?ero. Mi ne volus esti la viro a? la ?evalo kiu trovi?us sur nia vojo al Rik?jo kaj mi, kiam ni ur?i?as.

- ?u la tran?iloj doloras ? demandis la juna mulo.

- Nu… Mi unufoje trafi?is de ?i tra la brusto… sed ne estis kulpo de Rik?jo…

- Mi vere prizorgintus de kiu tio estis kulpo, se oni dolorigis min ! interrompis la juna mulo.

- Devas esti, reparolis la trup?evalo. Se vi ne fidas al via homo, vi povas tiel bone tuj forgalopi. Estas tio kion faras kelkaj el niaj ?evaloj, kaj mi ne ripro?as ilin. Kiel mi diris, ne kulpis Rik?jo. La viro estis surgrunde ku?inta, kaj mi etendi?is por ne dispremi lin, sed li ektran?vundis min de malsupre supren. La venontan fojon kiam mi devos transpasi surtere ku?intan homon, mi metos la piedon sur li… kaj firme.

- Hm ! diris Vil?jo, ?io ?i ?ajnas tre absurda. La tran?iloj estas malagrablaj instrumentoj en ?iuj cirkonstancoj. Tio kio estas la plej bona, estas grimpi monton, kun bone ekvilibrigitan selon sur via dorso, alkro?i sin per la kvar piedoj kaj la oreloj, grimpi, rampi kaj en?ovi?i ?is kiam oni elvenas je centoj da futoj super ?iuj aliaj, sur elstara?o kie estas ?uste la loko por viaj hufoj. Tiam, oni haltas kaj oni ne plu movi?as… neniam petu al homo teni al vi la kapon, junulo… oni ne movi?as dum oni ?ra?bas la kanonojn, kaj poste oni rigardas fali inter la altaj bran?oj de arboj, tre for suben, la malgrandaj obusoj similaj al papavetoj.

- ?u vi do neniam stumblas ? demandis la trup?evalo.

- Oni diras ke kiam mulo grumblas, oni povas fendi kokinan orelon, respondis Vil?jo. De tempo al tempo, eble malbone ligita selo faligos mulon, sed estas tre malofte. Mi dezirus povi instrui al vi nian metion. Estas bela afero. Nu, necesis al mi tri jaroj por kompreni tion kion homoj volis de mi. La tuta scienco konsistas en ne silueti?i kontra? la ?iellinio, ?ar se vi farus tion, oni povus pafi al vi. Memoru ?i tion, junulo. ?iam restu ka?ita kiel eble plej bone, e? se necesas al vi tiucele fari mejlan (+/-1,6Km) ?irka?vojon. Estas mi kiu kondukas la baterion, kiam oni alvenas al tia grimpado.

- Lasi sin mortpafi sen havi eblecon sturmi homojn kiuj pafas ? diris la trup?evalo profunde pripensanta. Mi ne kapablus elteni ?i tiun ideon. Mi volus sturmi… kun Rik?jo.

- Ho ne, vi ne volus; vi scias ke tuj en pozicio, estos la kanonoj kiuj plenumos la tutan sturmon. Jen kiu estas scienca kaj klara; sed la tran?iloj… pu !

Estis kelka tempo ke la kamelo de ?ar-transporto balancis sian kapon tien kaj reen, provante en?ovi vorton en la konversacio. Kaj mi a?dis lin kiu timeme diris, tusante por liberigi la gor?on :

- Mi… mi… mi iom militis, sed ne estis grimpante a? kurante tiel.

- Ne. Nun kiam vi diras tion, reparolis Vil?jo, ni rimarkas tion. Vi ne multe aspektas iun faritan por grimpi a? kuri… Nu, kiel tio okazis por vi, maljuna paka?o de fojno ?

- La? la vera maniero, respondis la kamelo. Ni ?iuj ku?i?is…

- Ho, Vost-rimeno kaj Martingalo ! ekkriis la trup?evalo inter siaj dentoj. Ku?inta !

- Ni ku?i?is… ?irka? cento, da?rigis la kamelo, la? granda kvadrato, kaj la viroj amasigis niajn korbojn, niajn ?ar?ojn kaj niajn selojn, ekster la kvadrato, kaj ili pafis super niaj dorsoj… jes… de ?iuj flankoj de la kvadrato.

- Kiaj homoj ? ?u hazarde iu ajn homoj ? demandis la trup?evalo. Oni lernigas nin ?e la kavaleria lernejo, sin ku?i kaj lasi niajn majstrojn pafi super ni, sed Rik?jo Kunlifo estas la sola viro al kiu mi fidintus por fari tion. Tio tiklas min ?e la pasejo de la rimenoj kaj, plie, mi povas vidi nenion kun mia kapo sur la tero.

- Kio al vi gravas kiu pafas super vi ? respondis la kamelo. Estas multaj homoj kaj multaj kameloj tute proksime, kaj amasoj de fumo. Mi tiam ne timas. Mi restas trankvila, kaj atendas.

- Kaj tamen, diris Vil?jo, vi havas malbonajn son?ojn, kaj vi vespere malordigas la tendaron… Nu ! Anta? ol mi sterni?u… mi ne parolas pri ku?i?i… kaj mi lasu homon pafi super mia korpo, miaj kalkanoj kaj lia kapo havus ion por diri unu la alian. ?u oni iam a?dis paroli pri io simila ?

Estis longa silento. Poste unu el la bovoj de baterio levis sian dikan kapon por diri :

- ?i ?io vere estas tre absurda. Estas nur unu maniero batali.

- Ho ! Da?rigu, diris Vil?jo. Mi petas vin, ne zorgu pri mi. Mi supozas ke vi, vi batalas starigante vin sur la vosto ?

- Nur unu maniero, ili amba? diris samtempe (ili devis esti ?emeloj). Jen ?i : meti niajn dudek jungilarojn al la dika kanono tuj kiam Duobla Vosto komencas trumpeti (Duobla vosto estas la nomo el la tendara slango, per kiu ni nomas la elefanton).

- Kial Duobla Vosto trumpetas ? demandis la juna mulo.

- Por sciigi ke li ne iras pli proksime de la fumo kontra?en… Duobla Vosto estas grava timulo… Tiam ni tiras ?iuj kune la dikan kanonon… Heja Hula ! Heejah ! Hula ! Ni nek grimpas kiel katoj nek kuras kiel bovidoj. Ni iras tra la glata ebena?o, per la dudek jugojn samtempe, ?is kiam oni disjungas nin; poste ni pa?ti?as dum la dikaj kanonoj babilas tra la ebena?o kun ia urbo malanta? termuroj. Kaj pecoj de muro disfalas, kaj la polvo levi?as kvaza? tien la grandaj gregoj reeniras en la stalon.

- Ho ! Kaj vi elektas ?i tiun momenton por pa?ti?i ? diris la juna mulo.

- ?i tiu momento a? alia. Man?i ?iam estas bona. Ni man?as ?is kiam oni remetas al ni la jugon, kaj denove tiras la kanonon por reveni tien kie Duobla Vosto atendas ?in. Foje estas en la urbo dikaj kanonoj kiuj respondas, kaj kelkaj el ni estas mortigitaj, sed tiam estas pli por pa?ti?i por tiuj kiuj restas. Estas la Destino… nenio alia ol la Destino… Ne gravas, Duobla Vosto estas grava timulo. Jen la vera maniero batali… Ni estas du fratoj, ni devenas de Hapuro. Nia patro estis sankta virbovo de ?ivo. Ni diris.

- Nu, mi certe lernis ion ?i-vespere, diris la trup?evalo. ?u sinjoroj de la baterio de ?ra?baj kanonoj, vi sentas vin inklinaj por man?i kiam oni pafas al vi per dikaj kanonoj, kaj ke Duobla Vosto sekvas malanta?e ?

- Proksimume tiom kiom ni sentas nin inklinaj por ruligi nin surgrunde kaj lasi homojn sterni?i sur ni, a? por kuri inter homoj kun tran?ilegoj. Mi neniam a?dis tiajn sensenca?ojn. Iu elstara?o de monto, iu bone ekvilibrigita ?ar?o, iu rajdanto al kiu ni povas fidi por lasi vin meti la piedojn la? via pla?o, kaj mi estas via mulo; sed… la aliaj aferoj… ne ! diris Vil?jo stamfante.

- Evidente, diris la trupo?evalo, ne ?iuj estas faritaj el la sama ligno, kaj mi bone vidas ke en la familio, flanke de via patro, oni devis esti malrapidaj por kompreni multajn aferojn.

- Ne zorgu pri la familio de mia patro, ekkriis Vil?jo kolere; ?ar ?iuj muloj mal?atas a?di rememorigi al si ke ilia patro estis azeno. Mia patro estis ?entlemano el la sudo, kiu ne ?enintus sin por dispecigi iun ajn ?evalon. Ne forgesu tion, vi, dika Brumbajo !

Brumbajo volas diri sova?an ?evalon sen origino. Imagu la sentojn de Ormondo se ?evalo de omnibuso insulte nomis lin ?evala?on, kaj vi povas imagi tion kion resentis la a?stralia ?evalo. Mi vidis la blanka?on de liaj okuloj ardi en la mallumo.

- Diru do, filo de virazeno importita el Malago, li eligis kunpremante la dentojn, mi sciigos al vi ke mi parenci?as, flanke de mia patrino, kun Karabeno, la venkinto de la Pokalo de Melburno, kaj ni ne kutimas, en mia lando, lasi nin surtreti per mulo kun lango de papago kaj kapo de porko en baterio da petardistoj kaj piz?etistoj. ?u vi estas preta ?

- Staranta sur la malanta?aj kruroj ! kria?is Vil?jo.

Ili amba? vidalvide ba?mis, kaj mi anta?vidis furiozan batalon, kiam gluglanta vo?o kaj kiu obtuze vibris, eliris dekstre el la mallumo.

- Infanoj, kion vi havas por batali ? Trankvili?u.

La du bestoj refalis, nazbruantaj pro na?zo, ?ar nek ?evalo nek mulo povas elteni la vo?on de elefanto.

- Estas Duobla Vosto ! diris la trup?evalo. Mi ne povas elteni lin. Iu vosto ?e ?iu fino, estas tro.

- Ekzakte mia opinio, diris Vil?jo premante sin kontra? la ?evalon por trankviligi sin. Ni havas komunajn punktojn.

- Mi supozas ke ni heredis tiujn punktojn de niaj patrinoj, diris la trup?evalo. Pri tio ne indas kvereli… He ! Duobla Vosto, ?u vi estas ligita ?

- Jes, diris Duobla Vosto kies rido ruli?is la? sia tuta rostro… Mi estas ?e la paliseto por la nokto. Mi a?dis tion kion vi diris. Sed ne timu, mi restas tie kie mi estas.

La bovoj kaj la kamelo duonla?te diris :

- Timi Duoblaⁿ Vostoⁿ… kia sensenca?o !

Kaj la bovoj da?rigis :

- Ni beda?ras ke vi a?dis, sed estas vere. Duobla Vosto, kial vi timas kanonojn kiam ili parolas ?

- Nu, diris Duobla Vosto frotante unu el siaj malanta?aj kruroj kontra? la alia, ekzakte kiel knabeto kiu recitas fablon, mi ne tute scias ?u vi komprenus.

- Ni ne komprenas, sed tamen necesas ?isfine tiri la kanonojn, diris la bovoj.

- Mi scias tion, kaj mi anka? scias ke vi estas multe pli bravaj ol vi pensas tion. Sed, pri mi, estas malsama. La kapitano de mia baterio la alian tagon nomis min "Pa?iderman Anakronismon".

- Estas alia maniero batali, mi supozas, diris Vil?jo, kiu reakiris siajn spiritojn.

- Vi, vi ne scias tion kion tio volas diri, kompreneble. Mi, mi scias tion. Tio signifas : inter bona kaj malbona, kaj estas ?uste tie kie mi estas. Mi kapablas vidi en mia kapo tion kio okazos kiam obuso eksplodas; kaj vi, bovoj, vi ne kapablas.

- Mi kapablas, diris la trup?evalo… almena? iom. Mi provas ne pensi pri tio.

- Mi vidas pli bone ol vi, kaj mi pensas pri tio… mi havas pli granda surfaco ol iu ajn por anta?gardi, kaj mi scias ke, kiam mi malsanas, neniu scias la rimedo por kuraci min. ?io kio ili povas fari, estas interrompi la soldon de mia mahuto ?is kiam mi resani?u, kaj mi ne povas fidi al mia mahuto.

- Ha ! diris la trup?evalo. Tio klarigas ?ion. Mi povas fidi al Rik?jo.

- Vi povus meti tutan regimenton de Rik?jo^j sur mian dorson, sen ke mi kondutu pli bone. Mi scias ?uste sufi?e por senti min malkomfortan, kaj ne sufi?as por malgra? ?io anta?eniri.

- Ni ne komprenas, diris la bovoj.

- Mi scias ke vi ne komprenas. Ne estas al vi ke mi parolas. Vi ne scias tion kio estas la sango.

- Jes, ni scias tion, rebatis la bovoj. Estas ru?a materio kiu sorbigas la teron kaj kiu odoras.

La trup?evalo donis kalcitron, faris salton kaj nazbruis.

- Ne parolu pri tio, li diris. Mi sentas tion de ?i tie, nur pensante pri tio. Tio dezirigas min forkuri… kiam mi ne havas Rik?joⁿ sur la dorson.

- Sed ne estas tio ?i tie, diris la kamelo kaj la bovoj. Kial vi estas tiel stulta ?

- Tio estas malbona afero, diris Vil?jo. Mi ne emas forkuri, sed mi ne ?atas paroli pri tio.

- Vi komprenas ! diris Duobla Vosto svingante sian voston por klarigi.

- Certe. Jes, ni estis ?i tie dum la tuta nokto, diris la bovoj.

Duobla Vosto frapis la grundon per la piedo, tintigante sian ferringon.

- Ho, mi ne parolas kun vi ja. Vi ne kapablas vidi internen de viaj kapoj.

- Ne. Ni vidas per niaj kvar okuloj, diris la bovoj. Ni vidas rektte anta? ni.

- Se mi kapablus nur pri tio kaj nenio alia, vi ne bezonus tiri la dikajn kanonojn. Se mi estus kiel mia kapitano… li povas vidi aferojn ene de sia kapo anta? ol la pafado ekas, kaj li tremas de supre malsupren, sed li tro scias por fu?i… se mi estus kiel li, mi povus tiri la kanonojn anstata? vi. Sed se mi estus tiel klera kiel ?io ?i, mi neniam venintus ?i tie. Mi estus re?o en la arbarego, kiel mi kutimis esti, dormante dum la duono de la tago kaj banante kiam tio pla?is al mi. Mi ne recevis bonan banon ekde monato.

- ?io ?i estas tre bela, diris Vil?jo, sed ne sufi?as doni al iu afero nomon kiu ne fini?as, por ?an?i ion ajn al ?i.

- ?? ! diris la trup?evalo. Mi kredas ke mi komprenas tion kion Duobla Vosto volas diri.

- Vi komprenos pli bone post unu minuto, kolere diris Duobla Vosto. Nun klarigu al mi kial vi ne ?atas ?i tion !

Li komencis furioze trumpeti per sia tuta forto.

- ?esu ! diris kune Vil?jo kaj la trup?evalo.

Kaj mi povis a?di ilin stamfi kaj tremi. La trumpetado de elefanto ?iam estas malagrabla, ?efe en malluma nokto.

- Mi ne haltos, diris Duobla Vosto. ?u vi ne klarigos tion al mi, bonvolu ? Hhrrmf ! Rrrt ! Rrrmf ! Rrrhha !

Poste li subite ?esis, kaj mi a?dis en la mallumo etan plendon kiu informis min ke Vikseno finfine retrovis min. ?i sciis tiel bone kiel mi, ke la afero en la mondo kiun elefanto plej multe timas, estas hundeto kiu bojas; tial ?i haltis por persekuti Duoblaⁿ Vostoⁿ en siaj palisetoj, kaj bojis ?irka? liaj dikaj piedoj. Duobla Vosto turni?adis, kaj kriis :

- Foriru, hundeto ! Ne flaru miajn maleolojn, a? mi piedbatos vin. Bona hundeto… afabla hundeto… Nu ! Nu ! Reiru hejmen, malbela bojanta besteto !… Ho, kial neniu forprenas ?in ? ?i tuj mordos min en minuto.

- ?ajnas, diras Vil?jo al trup?evalo, ke nia amiko Duobla Vorto timas preska? ?ion. ?e la nuna horo, se oni donus al mi plenan porcion po ?iu hundo kiun mi piedbatis sur la manovrkampo, mi estus preska? tiel dika kiel Duobla Vosto.

Mi fajfis, kaj Vikseno kuris al mi, tute kotkovrita, lekis al mi la nazon, kaj rakontis al mi longan rakonton pri siaj ser?adoj por trovi min tra la tendaro. Mi neniam sciigis al ?i ke mi komprenis la lingvon de bestoj, ?ar ?i prenintus ?iajn liberecojn. Tial mi butonis sur ?i la anta?a?on de mia surtuto, dum Duobla Vosto turni?adis, tretis la grundon, kaj grumblis en si mem :

- Estas eksterordinare ! Tute eksterordinare ! Estas doma?o kiu da?ras en nia familio… Nun, kien foriris ?i tiu malbona besteto ?

Mi a?dis lin palpi ?irka? li per sia rostro.

- Mi kredas ke ni ?iuj havas niajn mankojn, ?iu siajn, li da?rigis nazpuri?ante.

- Anta? momento, vi mem, sinjoroj, ?ajnis terurigitaj, mi kredas, kiam mi trumpetis.

- Ne vere terurigitaj, diris la trup?evalo, sed tio faris al mi kvaza? mi havis krabrojn anstata? mia selo. Ne rekomencu.

- Mi timas hundeton, kaj la kamelo kiu estas ?i tie, timas malbonajn son?ojn en la nokto.

- Estas tre feli?e al ni ke ni ne devas ?iuj sammaniere batali, diris la trup?evalo.

- Tio kion mi ?atus scii, diris la juna mulo, kiu delonge silentis, tio kion mi volus scii, estas kial ni devas batali.

- ?ar oni diras tion al ni, eligis la trup?evalo kun malestima nazbruo.

- Ordonoj, diris Vil?jo la mulo.

Kaj liaj dentoj klakis.

- Hukm hai⁽²⁾ ! diris la kamelo kun gluglado.

Kaj Duobla Vosto kaj la bovoj ripetis :

- Hukm hai !

- Jes, sed kiu donas la ordonojn ? demandis la rekruta mulo.

- La viro kiu pa?as ?e via kapo.

- A? sidas sur via dorso.

- A? tenas la ?nuron de via nazo.

- A? tordas al vi la voston, diris Vil?jo, la trup?evalo, la kamelo kaj la bovoj, unu post la alia.

- Sed, kiu donas al ili ordonojn ?

- Jen vi volas tro multe scii, junulo, diris Vil?jo, kaj estas la bona maniero altiri al vi piedbaton. ?io kiun vi devas fari, estas obei al la viro kiu estas ?e via kapo kaj sen meti demandon.

- Li pravas, diris Duobla Vosto. Mi ne kapablas ?iam obei, ?ar mi estas inter bona kaj malbona; sed Vil?jo pravas. Obeu al la homo apud vi kiu donas ordonon, a? vi haltigos la tutan baterion kaj estos plie bastonita.

La bovoj de baterio sin levis por foriri.

- Mateni?as, ili diris. Ni estas reirontaj al niaj linioj. Estas vere ke ni vidas nur anta? niaj okuloj, kaj ke ni ne estas tre lertaj; sed ni tamen estas la solaj ?i-vespere, kiuj ne timis. Bonan vesperon, kura?uloj.

Neniu respondis kaj la trup?evalo petis ?an?i la interparoladon :

- Kie estas ?i tiu hundeto ? Hundo ie signifas ke homo estas.

- Mi estas ?i tie, jepis Vikseno, sub la kulaso de la kanono kun mia viro. Estas vi, dika besto, dika ventkapa kamelo, tien, estas vi kiu faligis nian tendon. Mia homo estas tre kolerigita.

- Pa ! diris la bovoj. Li devas esti blanka ?

- Kompreneble, li estas tia, diris Vikseno; ?u vi kredas ke estas nigra bovisto kiu zorgas pri mi ?

- Huah ! ?a? ! Ugh ! diris la bovoj. Ni hastege foriru.

Ili enprofundi?is en la koton, kaj faris tiel bone ke ili traigis sian jugon en la timonon de munici-kesto, kie ?i restis fiksita.

- Nun estas, diris trankvile Vil?jo; ne baraktu. Jen vi en paneo ?is la tago… Kio diable okazas al vi ?

La bovoj a?digis la longajn siblajn ronkojn, kutimajn al hindaj brutoj, interpu?i?is, albati?is, turni?adis, piedfrapis, glitis kaj fine preska? falis en la koton, grumblante pro furiozo.

- Vi balda? rompos vian kolon post momento, diris la trup?evalo. Kio okazas al vi, kiam oni parolas pri blankulo ? Mi vivas kun ili.

- Ili… nin… man?as ! Tiru ! diris la bovo kiu estis plej proksima.

La jugo klakis kun seka bruo, kaj ili peze malaperis.

Mi ne sciis anta?e tion kio terurigis la hindan brutaron vidante la angloj : Ni man?as bova?on !… viandon al kiu neniam tu?as kondukanto de brutaro, kaj nature la brutaro ne ?atas tion.

- Ke oni skur?u min per miaj ?enoj de ?ar?oselo, se mi pensintus ke du dikaj blokoj kiel tio povus perdi la kapon ? diris Vil?jo.

- Ne gravas, mi tuj iros vidi ?i tiun viron. La plejmulto el blankuloj, mi scias tion, havas aferojn en siaj po?oj, diris la trup?evalo.

- Mi do forlasas vin. Mi ne povas diri ke mi amas ilin pli ol tio. Cetere, la blankuloj kiuj ne havas lokon por dormi plejofte estas ?telistoj, kaj mi havas sur la dorso multe da proprieta?on de la registaro. Venu, junulo, kaj ni reiru al niaj linioj. Bonan nokton, A?stralio. Ni vidos vin morga? en la parado, mi supozas ? Bonan nokton, malnova fojnpakego !… Provu meti bridon al viaj sentoj, ?u ne ? Bonan nokton, Duobla Vosto ! Se vi morga? preterpasos nin sur la tereno, ne trumpetu. Tio perturbas la vicigon.

Vil?jo la mulo foriris pa?etante per sia samtempe lama kaj milita pa?ado de malnova soldato; la kapo de la trup?evalo venis priser?i en mian bruston, kaj mi donis al li biskvitojn, dum Vikseno, kiu estas la plej vanta el la hundinoj, fabelis al li mensogojn pri dudekoj da ?evaloj kiujn ?i kaj mi posedis.

- Mi morga? iros al la parado en mia kariolo, ?i diris. Kie vi estos ?

- Maldekstre de la dua skadro. Estos mi kiu reguligos la pa?adon por mia tuta trupo, mia sinjorineto, li ?entile diris. Nun necesas al mi reiri apud Rik?joⁿ. Mia vosto estas tute kota, kaj li bezonos du horojn de laborego por strigli min anta? la parado.

La granda revuo de ?iuj tridek mil viroj posttagmeze okazis, kaj Vikseno kaj mi, ni okupis bonan lokon, tute apud la vicre?o kaj la emiro de Afganio. ?i-tiu, kapvestita de alta kaj dika ?apo el nigra astrakano, surhavis meze grandan stelon el diamantoj. La unua parto de la revuo estis splenda, kaj la regimentoj defilis, ondo post ondo da ?iuj kune movi?antaj kruroj kaj da fusiloj ?iuj en linio, ?is malklarigi niajn okulojn. Poste la kavalerio alvenis kun la sono de la grandioza galopo de Boni Dundeo⁽³⁾, kaj Vikseno starigis la orelojn en la loko kie ?i estis sidinta en la kariolo. La dua skadro de la Lancistoj pasis anta? ni, kaj la trup?evalo aperis, kun vosto kiel ?pinita silko, faranta riverencojn, kun iu orelo rekta kaj la alia ku?anta, reguliganta la kadencon por sia tuta skadro. Kaj liaj kruroj mar?is kiel la? valso-takto. Poste venis la dikaj kanonoj, kaj mi vidis Duoblaⁿ Vostoⁿ kaj du aliajn elefantojn fronte jungitajn al sie?kanono de kvardek, dum dudek jungitaroj de bovoj mar?is malanta?e. La sepa paro havis novan jugon, kaj ?ajnis sufi?e rigida kaj laca. Fine alvenis la ?ra?baj kanonoj : Vil?jo, la mulo, kondutis kvaza? li komandis ?iujn trupojn, kaj lia jungilaro estis oleita kaj polurita, ?is palpebrumigi la okulojn. Mi apla?das, tute sola, Vil?joⁿ, la mulon, sed li neniapreze rigardintus dekstren a? maldekstren.

La pluvo denove falis, kaj dum kelka tempo estis tro da nebuleto por vidi tion kion la trupoj faris. Ili estis formintaj grandan duoncirklon tra la ebena?o, kaj disvolvi?is la? linio. ?i tiu linio plilongi?is, plilongi?is kaj plilongi?is ?is kiam ?i atingis tri kvaronojn de mejlo  (+/-1200m)  de iu alo al alia - solida muro da viroj, ?evaloj kaj pafiloj. Poste tio mar?is rekte al vicre?o kaj emiro, kaj la?mezure kiel tio alproksimi?is, la grundo komencis tremi, kiel la ferdeko de vapor?ipo kiam la ma?inoj superigas la premon.

Krom ?eesti tie, vi ne kapabas imagi kian timigan efikon ?i tiu amasa alveno de trupoj estigas al spektantoj, e? kiam ili scias ke tio estas nur revuo. Mi rigardis la emiron. ?is tiam li ne eksterigis ombron de signon de miro a? ion ajn; sed tiam liaj okuloj komencis pli kaj pli malfermi?i, li kunigis la kondukilojn de sia ?evalo kaj rigardis malanta? si. Dum momento, li ?ajnis esti elingigonta sian sabron kaj boronta al si vojon tra la Angloj, viroj kaj virinoj, kiuj trovi?is en la veturiloj malanta?e.

Finfine la anta?enpa?ado subite fini?is, la grundo ?esis tremi, la tute kompleta linio klini?is, kaj tridek muzika?oj samtempe ekludi. Estis la fino de la revuo, kaj la regimentoj reiris al siaj tendaroj sub pluvo, dum infanteria muziko komencis ludi :

La bestoj iris duope, hura !

La bestoj iris duope,

La elefanto kaj la mulo de Baterio,

Kaj ili ?iuj eniris en la Arkeon

Por ?irmi sin de la pluvo !

Mi tiam a?dis maljunan estron de Centrazio, kun longa griza hararo, kiuj venis kun la emiro, meti demandojn al indi?ena oficiro.

- Nun, li diris, kiel oni atingis ?i tiun mirinda?on ?

La oficiro respondis :

- Ordono estis donita, al kiu ni obeis.

- Sed ?u la bestoj estas do tiel inteligentaj kiel homoj ? demandis la estro.

- Ili obeas, kiel faras la homoj : mulo, ?evalo, elefanto, a? bovo, obeas al sia kondukanto, la kondukanto al sia ser?ento, la ser?ento al sia le?tenanto, la le?tenanto al sia kapitano, la kapitano al sia majoro, la majoro al sia kolonelo, la kolonelo al la brigadisto komandanta tri regimentojn, la brigadisto al la generalo, kiu obeas al la vicre?o, kiu estas la servisto de la Imperiestrino. Jen kiel tio reali?as.

- Mi ja dezirus ke estu same en Afganio ! diris la estro; ?ar tie ni obeas nur al nia propra volo.

- Kaj estas pro tio, diris la indi?ena oficiro frizante siajn lipharojn, ke via emiro al kiu vi ne obeas, devas veni ?i tien por ricevi la ordonojn de nia vicre?o.

* * *

Elefantoj de baterio.

Aleksandro prunteprenis de ni la forton de Alcido,

La sa?econ de niaj fruntoj, la lertecon de niaj genuoj,

De tiam, sur la submetitaj kortumoj ankora? pezas lia solida jugo.

Al dekfutaj jungilaroj cedu lokon, ?iuj,

Al procesio de dikaj sie?pecoj !

Bovoj de baterio.

?i tiuj jungitaj herooj timas kuglegon de kvar,

La pulvoro ?enas ilin, ili ne plu ?atas batali,

Tiam, ni aperas en la ludo, ni hastas, ni ?iuj, bovoj,

Al dudekjugaj jungilaroj cedu lokon, ?iuj,

Al procesio de dikaj sie?pecoj !

?evaloj de kavalerio.

Per mia marko ?e la ?ultro, ne estas kantoj

Kiuj valoras la arion de Lancistoj, Husaroj kaj Dragonoj,

Pli bone pla?as al mi ol "Striglado" a? "En la stalo"

La galopo por defili de Boni Dundeo !

Fojno, respekto, strigado kaj morda?o,

Bonaj rajdantoj kaj spaco eksteren,

La? skadroj ! La? kolumno ! Kaj mi vetas

Ke oni bone vidas vin defili ?e Boni Dundeo.

?ar?omuloj.

Kiam miaj kunuloj kaj mi prenas, la?longe de la dekliva vojo,

Perditan padon el malkavaj ?tonoj, ni pa?as sen manki,

?ar ni kapablas rapidi kaj grimpi, miaj knaboj,

?ie ajn, aperi kaj diri : Jen !

Sed kiam ?e la supro ni nin flanke lokas,

La kompleta feli?o estus se ni havus unu anstata?an kruron a? du !

Do dankon, ser?ento, kiu anta?e iras kiam la vojo ne estas lar?a,

Kaj ve al vi, damnita kondukanto, kiu ne rekte alligas vian ?ar?on :

?ar ni kapablas rapidi kaj grimpi, miaj knaboj,

?ie ajn, aperi kaj diri : Jen !

Sed kiam ?e la supro ni nin flanke lokas,

La kompleta feli?o estus se ni havus unu anstata?an kruron a? du !

Kameloj de la komisarejo.

Ni neniam havis malnovan kamelan rekanta?on

Por helpi treni nian lampa?adon,

Sed ?iu el niaj koloj estas trombono el ha?to

(Rtt-ta-ta-ta ! ?iu estas trombono el ha?to !)

Nia sola pa?ada kanto, a?skultu ?in :

Ne povas ! Ne volas ! Ne iros ! Nenion scii !

Ke ni transdonu ?in kaj iru vidi !

Iu ?ar?o turni?as, doma?e, se ?i ne estas la mia !

Iu ?ar?o glitis - haltu, hura ! Ni bone kriu !

Urr ! Iarrh ! Grr ! Arrh ! Iu ricevas kaj ne por nenio !

?iuj bestoj kune.

Ni estas la Infanoj de la Tendaro,

Ni servas, ?iu siarange,

Filo de jugo, de ?ar?oselo, de porta?o,

Jungilaro sur flanko, a? sako sur dorso.

Vidu nian ondoforman linion,

Tiel kiel duoblan piedligilon,

Kiu tra la ebena?o iras, glitanta,

Balai ?ion en la kampo de la sango;

Dum ?e niaj flankoj, la viroj,

Polvaj, mutaj kaj kun okuloj pezaj,

Ne scias kial ni estas,

Ili kaj ni, kondamnitaj sen reveno

Por suferi kaj ?iam pa?adi.

Ni servas, ?iu siarange,

Filo de jugo, de ?ar?oselo, de porta?o,

Jungilaro sur flanko, a? sako sur dorso !

Paradkanto de la Bestoj de la Tendaro.

* * *