Antaŭparolo.

Al ?iuj kiuj interesi?as pri literaturaj aferoj, la nuna epoko prezentas vastan observkampon, tiel bone eksterlanden kiel en Francio. Nia jarcento tro rapide vivis; la inventoj de scienco, la modifoj okazigitaj en ?iutaga vivo sin sekvis tro rapide por ke niaj samtempuloj povu sufi?e digesti ?i tiujn nova?ojn, sen?ese renovigitaj; kaj multe da malkvietaj cerboj fantaziis renversi la inteligentan kampon, kiel oni renversis sub iliaj okuloj la sciencan kampon. Tiel estas ke en Francio oni alvenis per la unua fojo al ridinda troigo. Deziranta forlasi tiun belan, simplan kaj klaran lingvon kiu estis unu el la bela?oj de nia nacia literaturo, sciante doni al ideoj formon kiun ?iu el ili postulis, la junuloj volis novigi; kaj sub la etikedo de simbolistoj, de dekadencistoj, de egotistoj, ktp., ili envici?is sub malsamajn standardojn, kiuj ?iuj devus ekzerge porti nur tiun ?i vorton surskribita per majusklaj literoj : mistifikantoj.

En Anglujo ?i tiu intelekta movado, pro esti estinta pli malrapide kaj senteme, tamen ekzistas. La angla literaturo ekde longege sin trenis en zorgiga rutino, kiam kelkaj verkistoj decidis reakiri sian sendependecon. Ekster la blovo kiu pasis sur ?iujn civilizitajn naciojn, la angloj havis aliajn kialojn por vidi sian literaturon ?an?i?i. Sen paroli pri Ameriko, la kolonioj de Hindio, de Kaburbo, de A?stralio prenis sufi?e grandan a?tonomion por kapabli teni sian lokon rilate al intelekto tiel bone kiel rilate al financo; kaj la gefiloj de la nebula Albiono, transportitaj en tiujn landojn de la suno, jam naskis junajn civitanojn kun ideoj ofte tre malsamaj de tiuj de iliaj gepatroj.

Sed la disvolvado de tia temo kuntirus nin multe tro for kaj ni simple volas prezenti al la legantoj unu el la nuntempe plej la?modaj anglaj verkistoj. La formo kiun li adoptis, la temoj kiujn li traktas, neniel konformi?as al la malnova modelo en kiu, anta? nur malmulte da jaroj, ?iuj klasikaj romanoj sin ?ovis; kaj nenio povas pli bone pruvi kiom ?i tiu bezono de intelekta renovi?o fari?is sentebla, ol la grandega sukceso konkerita de liaj verkoj.

Kun tridek jaroj, D^ro Conan Doyle ?uis tian reputacion kiun la Usonanoj, kiuj ?atas zorge kontempli samtempajn famulojn, faris al li oran ponton por veni doni en Usonon serion da prelegoj pri la angla literaturo kaj speciale pri lia verko.

?i tiu verko povas esti dividita en du ?efajn bran?ojn : unu, alligante sin al la historia ?enro, indikas pri sia a?toro profundan erudicion kaj paciencajn esploradojn; tiel estas ke, anta? ol eldoni "La Blankan Kompanion", milita rakonto, kiu okazas duone en Anglio kaj duone en Francio a? Hispanio, dum la re?ado de Eduardo la 3^a, li dedi?is du tutajn jarojn al la studado de la 14^a jarcento. Kompreneble, estas ?i tiu parto de lia verko kiun la a?toro preferas, same kiel patrino sentas apartan tenerecon al la infano kiun ?i plej malfacile edukis.

La alia ?enro kiun D^ro Conan Doyle zorgis kun egala sukceso, estas tute alia : ?i estas tiu kies specimenon ni intencas proponi, konvinkita ke ?i interesos esperantajn legantojn kiel ?i fascinis legantojn de Anglio, estas la sensacia ?enro de la romanoj de Gaboriau; sed devus suferi nia nacia orgojlo, dum Gaboriau scias eltiri el sia inventema cerbo la plej eksterordinarajn implika?ojn, la stilo, la skribmaniero, por uzi profesian vorton, ofte restas tre malsupera. Doyle, male, parolas per sobra, firma, ofte eleganta lingvo, kaj ?iam sin montras unuarangan verkiston.

La M. Lakoko enscenigita de Conan Doyle, nomi?as ?erloko Holmso. Strangan aferon, ?i tiu diletanta policisto, for de esti fikciulo, entute kreita de la imagopovo de la a?toro, estas nur la preska? ?usta figura?o de ulo kiun multe vizitis la doktoro Doyle. Li estis maljuna militista kuracisto, profesoro ?e la malsanulejo de Edinburgo kaj nomita de lia vera nomo Jozefo Bell. Lia observemo, liaj sagaca kaj dedukta kapabloj estis tiaj ke, vidante klienton unuafoje, li ofte divenis la plej sekretajn detalojn de lia ekzisto kaj rivelis ilin kun ?usteco kiu neniam deflanki?is. Doyle prenis lin kiel modelon de sia ?erloko Holmso kaj elpensis sensaciajn rakontojn por reliefigi tiajn eksterordinarajn kapablojn.

La labormetodo de doktoro Doyle meritas estis raportita : li komencas koncepti la krimon a? la okaza?on kiu servas kiel bazon de lia rakonto; poste li iom post iom ?pinas, per ia sinteza metodo, la implika?ojn kaj la malfacila?ojn super kiuj lia heroo devos triumfi.

Kelkaj biografiaj notoj pri doktoro Conan Doyle ?ajnas devi anta?i la tradukon de unu el liaj verkoj. De skota deveno, li apartenas al familio de artistoj, iam lokitaj en Edinburgo. Lia avo, Johano Doyle, estis la fama H. B. kies politikaj karikaturoj ekscitis dum tridek sinsekvaj jaroj la scivolemon de liaj tiamuloj sen tio ke ili iam ajn sukcesu malkovri la anonimecon de la a?toro. Oni povas vidi kelkajn el liaj verkoj ?e la Brita Muzeo, kiu pagis ilin je la deca prezo de kvardek mil frankoj.

La filo de la unua, Rikardo Doyle, estas la a?toro de la desegno kiu ankora? hodia? ornamas la kovrilon de la gazeto "Le Punch" (La vigleco).

Conan Doyle, li, estis sendita je la a?o de na? jaroj al la jezuita gimnazio de Stonyhurst ?ar li estis katoliko. Liaj literaturaj gustoj jam aperis. Balda?, fakte, li fondis en la kolegio ian gazeton; li same agis en germana universitato kie li estis sendita kelkajn jarojn poste; sed ?i tie liaj liberalaj opinioj preska? ludis al li malbonan malica?on, ?ar temis serioze foririgi la tro frumaturan ?urnaliston. Reveninta en Edinburgo, li komencis siajn medicinajn studojn kiujn li tamen interrompis dum unu jaro por efektivigi dan?eran ekspedicion en la Arktaj maroj sur?ipe de balen?ipo; li tiam havis nur dudek unu jarojn. Tuj akceptita kiel doktoro pri medicino kaj post voja?adoj en Afriko kaj Azio, li eklo?is en Southsea kaj tiam povis pli facile sin dedi?i al sia emo por literaturo. Sed liaj unuaj eseoj estis akceptitaj de la eldonistoj por tiom mokaj prezoj ke li ne kura?is forlasi sian karieron. Tamen, post la grandega sukceso akirita de "La Blanka Kompanio", li decidis veni lo?i en Londonoⁿ kiel okulisto. Apena? instalita, cedante al la instigaj petoj kiuj ?iuflanke venis al li, li definitive for?etis eksteren la kuracarton kaj sin tute dedi?is al literaturo. Estas en tiu epoko ke, kontribuanta en StrandMagazino, li publikigis "La Aventurojn de ?erloko Holmso", kies la reago estis giganta kaj kiu devis de ne multe anta?i "La Memuarojn".

Fizike granda, lar?a?ultra, kun malka?ema viza?o kvankam kun sufi?e timema ?ajno, Conan Doyle prezentis unuavide bildon de la forto. ?iuj sportoj cetere estis kutimaj al li; li ne estis homo de studadoj sin izolanta en sia kabineto; tute male. Naturdotita per granda laborkapablo, unuigita kun eminenta facileco, li skribis matene kaj vespere, sed la posttagmezo estis dedi?ita al fizikaj ekzercadoj pri kiuj li sperti?is. Tute lerta en kriketo, en hokeo, ktp… Somere, oni renkontis lin sur lia tandem-triciklo, akompanita de S^ino Conan Doyle. Vintre li piedvestis skiojn, tiujn longajn Norvegajn ne?rakedojn, kaj mirigis la svisajn gvidistoj per la nekredeblaj ekskursoj kiujn li realigis en la ne?kovritaj montoj en la ?irka?a?oj de Davos. Resume, li estis, kiel kunulo, ?arma homo kaj tuj kiam oni konis lin, oni eksentis sin allogita al li de nerezistebla simpatio.

La allogo kiun oni tiel rapide sentis al la homo, ni esperas ke la publiko spertos ?in por la verko.