27 – En kiu Jozefo Rultabio aperas en sia tuta gloro.

Okazis terura tumulto. Oni a?dis kriojn de virinoj kiuj malbone fartis. Oni ne plu montris konsideron al "la majesto de justeco". Estis freneza sinpelado. ?iuj volis vidi Jozefoⁿ Rultabioⁿ. La prezidanto kriis ke li tuj evakuigos la ?ambron, sed neniu a?dis lin. Dum tiu tempo, Rultabio saltis super la balustradon kiu apartigis lin de la sidanta publiko, boris al si vojon per kubutaj pu?egoj, alvenis apud sia direktoro kiu senbride brakumis lin, prenis al li "sian" leteron el inter la manoj, en?ovis ?in en sian po?on, eniris en la rezervitan parton de la tribunalo kaj tiel alvenis ?is la ju?eja barilo de la atestantoj, pu?pelata, pu?pelanta, kun ridetanta viza?o, feli?a, skarlata bulo kiun ankora? iluminis la inteligenta ekbrilo de liaj du grandaj rondaj okuloj. Li surhavis tiun angla kostumo kiun mi vidis sur li en la mateno de lia foriro - sed en kia stato, Dio mia ! - kun la mantelo sur lia brako kaj la voja?okaskedo en la mano. Kaj li diris :

- Mi pardonpetas, sinjoro prezidanto, la transatlantiko malfruis ! Mi alvenas de Ameriko. Mi estas Jozefo Rultabio !…

Oni eksplodis per rido. ?iuj estis feli?aj pro la alveno de ?i tiu knabo. ?ajnis pri ?iuj konsciencoj ke senmezura ?ar?o ?us estis elprenita de ili. Oni spiris. Oni certis ke li vere alportis la veron… ke li tuj konigos la veron…

Sed la prezidanto estis furioza :

- Ha ! Vi estas Jozefo Rultabio, reparolis la prezidanto. Nu, mi instruos al vi, junulo, moki la justicon… Atendante ke la kortumo interkonsili?u pri via kazo, mi retenas vin sub la dispono de justico… surbaze de mia la?vola povo.

- Sed, sinjoro prezidanto, mi petas nur tion : esti sub la dispono de justico… mi venis meti min, sub la dispono de justico… Se mia eniro iom bruis, mi vere petas pardonon pro tio al la kortumo… Bone kredu, sinjoro prezidanto, ke neniu, pli ol mi, respektas la justicon… Sed mi eniris kiel mi povis…

Kaj li ekridis. Kaj ?iuj ridis.

- Fortrenu lin ! ordonis la prezidanto.

Sed mo?to Henriko-Roberto intermetis sin. Li komencis senkulpigante la junulon, montris lin plenan de la plej bonaj sentoj, komprenigis al la prezidanto ke oni povis malfacile rezigni pri la depozicio de atestanto kiu dormis en la Glanejo dum la tuta mistera semajno, ?efe de atestanto kiu asertis pruvi la senkulpecon de la akuzitoj kaj alporti la nomon de la murdinto.

- ?u vi estas dironta al ni la nomon de la murdinto ? demandis la prezidanto, skuita sed skeptika.

- Sed, mia prezidanto, mi venis nur por tio ! eligis Rultabio.

Oni preska? apla?dis en la tribunalo, sed la viglaj ?? ! de la asignistoj reestigis la silenton.

- Jozefo Rultabio, diris mo?to Henriko-Roberto, ne estas regule asignita kiel atestanto, sed mi esperas ke surbaze de sia la?vola povo, sinjoro prezidanto bonvolos pridemandi lin.

- Bone ! eligis la prezidanto, ni pridemandos lin. Sed unue ni finu kun li…

La ?enerala prokuroro stari?is :

- Eble estus preferinde, rimarkigis la reprezentanto de la prokuroraro, ke ?i tiu junulo tuj diru al ni la nomon de tiu kiun li denuncas kiel estanta la murdinto.

La prezidanto konsentis per ironia aprobo :

- Se sinjoro ?enerala prokuroro taksas kiel tiel gravan la depozicion de S^ro Jozefo Rultabio, mi tute ne vidas ?ena?on por tio ke la atestanto tuj diru al ni la nomon de "sia murdinto !

Estus e? a?debla zumo de mu?o.

Rultabio silentis, rigardante kun simpatio al S^ro Roberto Darzak kiu, li, por la unua fojo de la komenco de la debato, montris viza?on malkvietan kaj plenan de anta?timo.

- Nu, ripetis la prezidanto, ni a?skultas vin, sinjoron Jozefoⁿ Rultabioⁿ. Ni atendas la nomon de la murdinto.

Rultabio trankvile traser?is en la po?on de sia ve?to, eltiris el ?i grandegan po?horlo?on, rigardis sur ?i la horon, kaj diris :

- Sinjoro prezidanto, mi kapablos diri al vi la nomon de la murdinto nur je la sesa kaj duono ! Ni ankora? havas almena? kvar horojn anta? ni !

La ?eestantaro a?digis mirajn kaj seniluzii?ajn murmurojn. Kelkaj advokatoj la?te diris :

- Li mokas nin !

La prezidanto aspektis kontentega; mo?toj Henriko-Roberto kaj Andreo Hesio estis embarasitaj.

La prezidanto diris :

- ?i tiu ?erco sufi?e da?ris. Vi povas for?teli?i, sinjoro, en la ?ambron de la atestantoj. Mi gardas vin sub nia dispono.

Rultabio protestis :

- Mi asertas vin, sinjoro prezidanto, li ekkriis, per sia akuta kaj klariona vo?o, mi certigas vin ke kiam mi diros al vi la nomon de la murdinto, vi komprenos ke mi povis diri ?in al vi nur je la sesa kaj duono ! Promeso de honesta homo ! Sincereco de Rultabio !… Sed intertempe mi tamen povas doni al vi kelkajn klarigojn pri la murdo de la gardisto… S^ro Frederiko Larsano kiu vidis min "labori" en la Glanejo, povus diri al vi per kia diligenteco mi esploris tiun ?i tutan aferon. Kiom ajn mi havas kontra?an opinion al lia kaj subtenas ke arestigante S^ron Robertoⁿ Darzak^on, li arestigis senkulpulon, li ja ne dubas pri sincereco, nek pri la graveco kiun necesas alligi al miaj malkovroj, kiuj ofte konfirmis liajn !

Frederiko Larsano diris :

- S^ro prezidanto, estus interese a?di S^ron Jozefoⁿ Rultabioⁿ; des pli interese ke li ne samopinias kiel mi.

Aproba murmuro akceptis tiun parolon de la policano. Li lojale akceptis la duelon. La turniro promesis esti alloga inter ?i tiuj du inteligentuloj kiuj da?re strebis al la sama tragika problemo kaj kiuj atingis du malsamajn solvojn.

?ar la prezidanto silentis, Frederiko Larsano da?rigis :

- Nu, ni konsentas pri la tran?ilfrapo en la koro kiu estis donita al la gardisto fare de la murdinto de F^ino Stangerson; sed ?ar ni ne plu konsentas pri la afero de la fu?o de la murdinto "en la peco de korto", estus interese scii kiel S^ro Rultabio klarigas tiun fu?on.

- Evidente, eligis mia amiko, tio estus interesa !

La tuta ?eestantaro denove ekridis. La prezidanto tuj deklaris ke, se tia okaza?o rekomenci?us, li ne hezitus efektivigi sian minacon evakuigi la ?ambron.

- Vere, finis la prezidanto, pri kazo kiel tiu ?i, mi ne vidas tion kio povas esti ridinda.

- Anka? mi ! diris Rultabio.

Homoj, anta? mi, enigis sian naztukon en la bu?on por ne eksplodi…

- Nu, eligis la prezidanto, vi a?dis, junulo, tion kion ?us diris Frederiko Larsano. Kiel la? vi, la murdinto eskapis el la "peco de korto" ?

Rultabio rigardis S^inon Mateoⁿ kiu malgaje ridetis al li.

- ?ar S^ino Mateo, li diris, bonvolis konfesi la tutan intereson kiun ?i montris al la gardisto…

- La friponino ! ekkriis ul?jo Mateo.

- Elirigu ul?jon Mateoⁿ ! ordonis la prezidanto.

Oni elkondukis ul?jon Mateoⁿ.

Rultabio reparolis :

- …?ar ?i faris ?i tiun konfeson, mi bone povas diri al vi ke ?i ofte tenis konversacion nokte kun la gardisto, ?e la unua eta?o de la ?efturo, en la ?ambro kiu anta?e estis oratorio. ?i tiuj konversacioj estis aparte oftaj dum la lastaj tagoj, kiam ul?jo Mateo estis alnajlita al la lito per siaj re?matismoj.

Injekto de morfino, ta?ge en?prucigita, donis al ul?jo Mateo la trankvilon kaj la ripozon, kaj trankviligis lian edzinon dum kelkaj horoj dum kiuj ?i bezonis foresti?i. S^ino Mateo venis al la kastelo dum la nokto, envolvita en granda nigra ?alo kiu utilis al ?i kiom estas eble, por maski ?ian personecon kaj aspektigis ?in kiel malhelan fantomon kiu kelkfoje ?enis la noktojn de ul?jo Jakobo. Por averti sian amikon pri sia ?eesto, S^ino Mateo prunteprenis de la kato de Ulnjo Genue, maljuna sor?istino de Sankta-Genoveva-de-la-Arbaroj, ?ian sinistran mia?on; tuj la gardisto malsupreniris de sia ?efturo kaj venis malfermis la malgrandan poternon al sia amorantino. Kiam la riparoj de la ?efturo estis ?use entreprenitaj, la rendevuoj tamen okazis en la iama gardistejo, ?e la ?efturo mem, la nova ?ambro kiun oni provizore cedis al tiu kompatinda servisto, ?e la ekstremo de la dekstra alo de la kastelo, disi?anta de la geedzoj de la ?efservisto kaj la kuiristino nur per tro maldika septo.

S^ino Mateo ?us forlasis la gardiston en perfekta sano kiam la dramo de la "peceto de korto" okazis. S^ino Mateo kaj la gardisto, havantaj nenion pli por diri inter si, eliris kune el la ?efturo… Mi scii?is tiujn detalojn, sinjoro prezidanto, nur tra la ekzameno al kiu mi fordonis min pri la piedsignoj de pa?adoj en la honorkorto la morga?on matene… Berniero, la pordisto, kiun mi lokis kun lia fusilo kiel observanto malanta? la ?efturo, tiel kiel mi permesos al li klarigi mem tion, ne kapablis vidi tion kio okazis en la honorkorto. Li alvenis tien iom pli poste nur altirita de la pafadoj de revolvero, kaj siavice pafis. Jen do la gardisto kaj S^ino Mateo, en la nokto kaj la silento de la honorkorto. Ili deziras unu la alian bonan vesperon; S^ino Mateo direktas sin al la malfermita krado de tiu korto, kaj li reiras enliti?i en sia malgranda korbelan ?ambron ?e la ekstremo de la dekstra alo de la kastelo.

Li estas atingonta sian pordon kiam pafadoj de revolvero tondras; li sin turnas; malserena, li retropa?as; li estas atingonta la angulon de la dekstra alo de la kastelo kiam ombro eksaltas al lin kaj frapas lin. Li mortas. Lia kadavro estas tuj levprenita de homoj, kiuj kredas teni la murdinton kaj kiuj kunportas nur la murditon. Dum tiu tempo, kion faras S^ino Mateo ? Surprizita de la detonacioj kaj de la invado de la korto, ?i fari?as la plej malgranda kiel ?i povas en la nokto kaj en la honorkorto. La korto estas vasta, kaj trovi?anta apud la krado, S^ino Mateo povis nevidate trapasi. Sed ?i ne "trapasis". ?i restis kaj vidis forporti la kadavron. Kun koro premita de tre komprenebla turmenti?o kaj elpelita de tragika anta?sento, ?i venis ?is la vestiblo de la kastelo, ekrigardis al la ?tuparo lumigita de la lampeto de ul?jo Jakobo, ?tuparo kie oni etendis la korpon de sia amiko; ?i "vidis" kaj forkuris. ?u ?i vekis la atenton de ul?jo Jakobo ? ?iaokaze tiu ?i rekuni?is kun la nigra fantomo kiu jam pasigis al li kelkajn sendormajn noktojn.

?i tiun nokton mem, anta? la krimo, li estis vekita de la krioj de la "Dibesteto" kaj vidis tra la fenestro la nigran fantomon… Li haste vestis sin kaj estas tiel ke oni klarigas ke li alvenis en la vestiblon, tute vestinta kiam ni alportis la kadavron de la gardisto. Do tiun nokton, en la honorkorto, li sendube volis, unu fojon por ?iam, rigardi de proksime la viza?on de la fantomo. Li rekonis ?in. Ul?jo Jakobo estas malnova amiko de S^ino Mateo. ?i nepre konfesis al li siajn noktajn konversaciojn, kaj petegis lin savi ?in el tiu malfacila momento ! La stato de S^ino Mateo, kiu ?us vidis sian amikon mortan, devas esti plorinda. Ul?jo Jakobo kompatis kaj akompanis S^inon Mateoⁿ tra la kverkejo, kaj ekster la parko, e? transe de la randoj de la lageto, ?is la vojo de Epine. Tie ?i devis nur pa?i kelkajn metrojn pli por reiri hejmen. Ul?jo Jakobo revenis al la kastelo, kaj ekkomprenante pri la ju?a graveco kiun estus pri la amorantino de la gardisto, pro tio ke oni nesciis tiunokte ?ian ?eeston en la kastelo, provis la?eble ka?i al ni tiun draman epizodon de iu nokto kiu jam enhavis tiom pri tio ! Mi havas nenian bezonon, aldonis Rultabio, demandi al S^ino Mateo kaj ul?jo Jakobo por konfirmi tiun ?i rakonton. Mi scias ke la aferoj tiel okazis ! Mi simple invokos la rememorojn de S^ro Larsano kiu, li, jam komprenas kiel mi scii?is ?ion, ?ar li vidis min la morga?on matene, klini?anta super duoblan spuraron kie oni renkontis kune voja?antaj, la spurojn de pa?ado de ul?jo Jakobo kaj tiujn de sinjorino.

Tiam, Rultabio turnis sin al S^ino Mateo kiu restis ?e la ju?eja barilo, kaj faris al ?i galantan saluton.

- La spuroj de la piedoj de sinjorino, klarigis Rultabio, havas strangan similecon kun la spuroj de la "elegantaj piedoj" de la murdinto…

S^ino Mateo ektremis kaj rigide rigardis kun furioza scivolemo al la juna reportero. Kion li a?dacis diri ? Kion li volis diri ?

- Sinjorino havas elegantan piedon, longan kaj plivole iom grandan pri iu virino. Estas, krom la pinta ekstrema?o de la boteto, la piedo de la murdinto…

Estis kelkaj movadoj en la a?skultantaro. Rultabio, per unu gesto, ?esigis ilin. Oni vere dirintus ke nun estis li kiu nun ordonis la disciplinon de la a?dienco.

- Mi hastas diri, li eligis, ke tio ne signifas multon kaj ke policano kiu konstruus sistemon sur similaj eksteraj indicoj, sen meti ?eneralan ideon ?irka? ?i, irus rekte al ju?a eraro.! S^ro Roberto Darzak, li anka? havas la piedojn de la murdinto, kaj tamen li ne estas la murdinto !

Novaj movadoj.

La prezidanto demandas al S^ino Mateo :

- ?u vere estas tiel ke, tiun vesperon, la aferoj okazis por vi, sinjorino ?

- Jes, sinjoro prezidanto, ?i respondis. Estas por kredi ke S^ro Rultabio estis malanta? ni.

- Vi do vidis la murdinton fu?i ?is la ekstremo de la dekstra alo, sinjorino, ?u ne ?

- Jes, kiel mi vidis forporti, unu minuton pli poste, la kadavron de la gardisto.

- Kaj la murdinto, kio li fari?is ? Vi restadis sola en la honorkorto, estus tute natura ke tiam vi ekvidis lin… Li ne sciis vian ?eeston kaj la momento por li eskapi venis…

- Mi nenion vidis, sinjoro prezidanto, ?emis S^ino Mateo. En tiu momento, la nokto fari?is tre malluma.

- Estas do, eligis la prezidanto, S^ro Rultabio kiu klarigos al ni, kiel la murdinto fu?is.

- Kompreneble ! tuj rebatis la junulo kun tia memfido ke la prezidanto mem ne sukcesis reteni sin rideti.

Kaj Rultabio rekomencis paroli :

- Ne eblis al la murdinto normale forkuri de la fino de la korto, en kiu li eniris, sen tio ke ni vidintus lin ! Se ni ne vidintus lin, ni tu?intus lin ! ?i estas senvalora bagatelo de korteto, kvadrato ?irka?ita de fosa?oj kaj altaj kradoj. La murdinto pa?intus sur nin a? ni pa?intus sur lin ! Tiu kvadrato estis preska? praktike fermita de la fosa?oj, la kradoj kaj de ni mem, tiel kiel la "Flava ?ambro !"

- Tiam, diru do al ni, ?ar la viro eniris en tiu kvadrato, diru do al ni kiel okazis ke vi tute ne trovis lin !… Jen duonhoro ke mi demandas tion al vi !

Rultabio ankora?foje reelprenis la po?horlo?on kiu ornamis la po?on de sia ve?to; trankvile ekrigardis ?in kaj diris :

- Sinjoro prezidanto, vi povas demandi tion al mi ankora? dum tri horoj kaj duono, mi povos respondi al vi pri tio nur je la sesa kaj duono !

?i tiu fojo la murmuroj estis nek malamikaj, nek seniluzii?aj. Oni komencis fidi al Rultabio. "Oni fidis lin". Kaj oni amuzis sin pri tiu pretendo kiun li havis por difini horon al la prezidanto, same kiel li difinus rendevuon al kamarado.

Koncerne la prezidanton, post esti demandanta al si, ?u li devis koleri?i, li elektis amuzi?i pri tiu ?i knabo kiel ?iuj. Rultabio alkro?is al si simpation, kaj la prezidanto estis jam tute sorbigita de ?i. Fine li tiel klare difinis la rolon de S^ino Mateo en la afero, kaj tiel bone klarigis ?iun el ?iaj agoj, "tiun nokton", ke S^ro De Roku sentis sin devigita preni lin preska? serioze.

- Nu, sinjoro Rultabio, li eligis, estas kiel vi volos ! Sed ke mi ne plu revidu vin anta? la sesa kaj duono !

Rultabio salutis la prezidanton, kaj luletante sian dikan kapon, direktis sin al la pordo de la atestantoj.

Lia rigardo ser?is min. Li tute ne vidis min. Tiam mi tute malrapide liberigis min de la homamaso kiu ?irka?is min kaj eliris el la a?diencejo, preska? samtempe kiel Rultabio. Tiu bonega amiko bonkorece akceptis min. Li estis feli?a kaj babilema. Li ?ojege skuis al mi la manojn. Mi diris al li :

- Mi tute ne demandos al vi, kara amiko mia, tion kion vi iris fari en Ameriko. Vi sendube rebatus al mi, kiel al la prezidanto, ke vi povos respondi al mi nur je la sesa kaj duono…

- Ne, kara Sinklero mia, ne ! Mi tuj diros al vi tion kion mi iris fari en Ameriko, ?ar vi, vi estas amiko : mi iris ser?i la nomon de la dua duono de la murdinto !

- Ververe, la nomon de la dua duono…

- Perfekte. Kiam ni forlasis la Glanejon por la lasta fojo, mi konis amba? duonojn de la murdinto kaj la nomon de unu el ?i tiuj duonoj. Estas la nomo de la alia duono, kiun mi iris ser?i en Ameriko…

Ni tiumomente eniris en la atestan ?ambron. Ili ?iuj venis al Rultabio kun multaj entuziasmoj. La reportero estis tre kompleza, krom al Arturo Ranco, al kiu li montris fortan malvarmecon. Frederiko Larsano tiam eniranta en la ?ambron, Rultabio iris al li, donis al li iun el tiuj manpremoj kies li havis la doloran sekreton, kaj kies ni revenas kun la falangoj rompitaj. Por montri al li tiom da simpatio, Rultabio devas esti tre certa esti superanta lin. Larsano ridetis, certa pri si mem kaj siavice demandanta al li tion kion li iris fari en Ameriko. Tiam Rultabio, tre afabla, kaptis lin per la brako kaj rakontis al li dek anekdotojn pri sia voja?o. ?e iu momento ili malproksimi?is, interparolante pri pli seriozaj aferoj, kaj pro diskreteco, mi forlasis ilin. Cetere, mi tre scieme volis reveni en la a?diencejon kie la pridemando de la atestantoj da?ris. Mi reiris sur mian lokon kaj povis tuj konstati ke la publiko taksis nur kiel relativan la gravecon de tio kio tiam okazis, kaj ke ?i senpacience atendis la sesan kaj duono.

Tiu sesa kaj duono batis kaj Jozefo Rultabio estis denove enkondukita. Priskribi la emocion kun kiu la homamaso sekvis lin per la okuloj ?e la ju?eja barilo, neeblus.

Oni ne plu spiris. S^ro Roberto Darzak stari?is ?e sia benko. Li estis "pala kiel mortinto".

La prezidanto diris kun graveco :

- Mi ne ?urigas vin, sinjoro ! Vi ne estis regule asignita. Sed mi esperas ke ne bezonas klarigi al vi la tutan gravecon de la vortoj kiujn vi balda? eldiros ?i tie…

Kaj li aldonis minacante :

- La tutan gravecon de tiuj vortoj… por vi, se ne por la aliaj !…

Rultabio, tute ne emociita, rigardis lin. Li diris :

- Jes, s'njoro !

- Nu, eligis la prezidanto. Ni parolis anta? momento pri tiu peco de korteto kiu servis kiel rifu?on por la murdinto, kaj vi promesis al ni diri al ni je la sesa kaj duono, kiel la murdinto fu?is el tiu peco de korto kaj anka? la nomon de la murdinto. Estas la sesa kaj duono, sinjoro Rultabio, kaj ni ankora? scias nenion !

- Jen, s'njoro ! komencis mia amiko meze de tiel solena silento ke mi ne memoras esti "vidinta" similan, mi diris al vi ke tiu peco de korto estis fermita kaj ke neeblis por la murdinto eskapi el tiu kvadrato sen tio ke tiuj kiuj ser?is lin, ekrimarku lin. Estas la ?usta vero. Kiam ni estis tie, en la kvadrato de kortopeco, la murdinto ankora? trovi?is tie kun ni !

- Kaj vi ne vidis lin !… Estas fakte tio kion la prokuroro asertas.

- Kaj ni ?iuj vidis lin ! sinjoro prezidanto, ekkriis Rultabio.

- Kaj vi ne arestis lin !…

- Estis nur mi kiu sciis ke li estis la murdinto. Kaj mi bezonis ke la murdinto ne estu tuj arestita ! Kaj plie, tiumomente mi ne havis alian pruvon, nur "mia racio" ! Jes, sole, mia racio pruvis al mi ke la murdinto ?eestis kaj ke ni vidis lin ! Mi prenis mian tempon por hodia? alporti al la asiza tribunalo, nerefuteblan pruvon, kaj kiu, mi devontigas min , kontentigos ?iujn.

- Sed parolu ! Parolu, sinjoro ! Diru al ni kiu estas la nomo de la murdinto, eligis la prezidanto…

- Vi trovos lin inter la nomoj de tiuj kiuj estis en la peco de korto, rebatis Rultabio kiu, li, ne ?ajnis ur?ema…

Oni komencis malpacienci?i en la ?eestantaro…

- La nomon ! La nomon ! oni murmuris…

Rultabio, per tono kiu meritis vangofrapojn, diris :

- Mi lasas iomete da?ri ?i tiun depozicion, la mian, s'njoro prezidanto, ?ar mi havas kialojn por tio !

- La nomon ! La nomon ! ripetis la homamaso.

- Silentu ! jelpis la asignisto.

La prezidanto diris :

- Necesas tuj diri al ni la nomon, sinjoro !… Tiuj kiuj trovi?is en la peco de korto estis : la gardisto, mortinta. ?u estas li la murdinto ?

- Ne, s'njoro.

- Ul?jo Jakobo ?…

- Ne, s'njoro.

- La pordisto, Berniero ?

- Ne, s'njoro…

- S^ro Sinklero ?

- Ne, s'njoro…

- S^ro Arturo Vilhelmo Ranco, do ? Restas nur S^ro Arturo Ranco kaj vi ! Vi ne estas la murdinto, ?u ne ?

- Ne, s'njoro !

- Do vi akuzas S^ron Arturoⁿ Rancoⁿ ?

- Ne, s'njoro!

- Mi ne plu komprenas !… Kien vi volas alpa?i ?… Ne pli restas iu en la peco de korto.

- Jes ja, s'njoro !… Estis neniu en la peco de korto nek malsupre, sed estis iu supre, iu klini?anta ?e sia fenestro, super la peco de korto…

- Frederiko Larsano ! ekkriis la prezidanto.

- Frederiko Larsano ! respondis Rultabio per la?ta vo?o.

Kaj, turnante sin al la publiko, kiu jam a?digis protestojn, li ?etis tiujn vortojn per forto kies mi ne kredis lin kapablan :

- Frederiko Larsano, la murdinto !

Klamado en kiu sin esprimis la miregon, la konsternegon, la indignon, la nekredemon, kaj ?e kelkaj, la entuziasmon por la malgranda bonulo sufi?e a?daca por maltimi tian akuzon, plenigis la ?ambron. La prezidanto e? ne provis kvietigi ?in; kiam ?i svenis per si mem pro la energiaj ??! de tiuj kiuj volis tuj pli scii pri ?i, oni klare a?dis Robertoⁿ Darzak^on kiu, lasante sin refali sur sian benkon, diris :

- Neeblas ! li estas freneza !…

La prezidanto :

- Vi kura?as, sinjoro, akuzi Frederikoⁿ Larsanoⁿ ! Vidu la efikon de tia akuzo… S^ro Roberto Darzak mem nomas vin frenezulon !… Se vi ne estas tiu, vi devas havi pruvojn…

- Pruvojn, s'njoro ! Vi volas provojn ! Ah ! Mi tuj donos al vi unu, el pruvoj… eligis la akra vo?o de Rultabio… Ke oni venigu Frederikoⁿ Larsanoⁿ !…

La prezidanto : "Asignisto, voku Frederikoⁿ Larsanoⁿ".

La asignisto kuris al la pordeto, malfermis ?in, malaperis… La pordeto restis malfermita… ?iuj okuloj estis sur tiu pordeto. La asignisto reaperis. Li anta?eniris meze de la tribunalo kaj diris :

- Sinjoro prezidanto, Frederiko Larsano ne ?eestas. Li foriris ?irka? la kvara kaj oni ne plu revidis lin.

Rultabio triumfante kriegis : "Mia pruvo, jen ?i !"

- Klarigu vin… Kiu pruvo ? demandis la prezidanto.

- Mia nerefutebla pruvo, eligis la juna reportero, ?u vi ne vidas ke estas la fu?o de Larsano. Nu ! mi ?uras al vi ke li ne revenos… Vi ne plu revidos Frederikoⁿ Larsanoⁿ…

Vo?bruoj funde de la ?ambro.

- Se vi ne fajfas pri justico, kial sinjoro, vi ne profitis de tio ke Larsano estis kun vi, ?e ?i tiu ju?eja barilo, por fronte akuzi lin ? Almena? li povintus respondi al vi !…

- Kia respondo estus pli kompleta ol tiu, sinjoro prezidanto ?… Li ne respondas al mi ! Li neniam respondos al mi ! Mi akuzas Larsanoⁿ esti la murdinto kaj li forkuras ! Vi opinias ke tio ne estas respondo !…

- Ni ne volas kredi, ni tute ne kredas ke Larsano, kiel vi diras, "fu?is"… Kiel li fu?us ? Li ne sciis ke vi balda? akuzos lin ?

- Jes, s'njoro, li sciis tion, ?ar mi mem sciigis tion al li, anta? momento…

- Vi faris tion !… Vi kredas ke Larsano estas la murdinto kaj vi donas al li la rimedojn por eskapi !…

- Jes, s'njoro prezidanto, mi tion faris, fiere rebatis Rultebio. Mi ja ne estas de la "justico", mi ne estas de la "polico", mi ja estas modesta ?urnalisto, kaj mia metio ne estas arestigi la homojn ! Mi servas la veron kiel mi volas… estas mia afero… Anta??irmu, vi mem, la socion, kiel vi povas, tio estas la via… Sed ne estas mi kiu alportos kapon al la ekzekutisto !… Se vi estas justa, sinjoro prezidanto - kaj vi tia estas - vi trovos ke mi pravas… ?u mi ne diris al vi anta? momento, "ke vi komprenos ke mi ne povis diri la nomon de la murdinto anta? la sesa kaj duono". Mi kalkulis ke tiu tempo estis necesa por averti Frederikoⁿ Larsanoⁿ, permesi al li veturi per la trajno de la 4^a kaj 17 al Parizo, kie li kapablus sin ka?i en sekureco… Unu horo por alveni al Parizo, unu horo kaj kvarono por ke li povu malaperigi ?iun spuron de sia trapaso… Tio kondukis nin al la sesa kaj duono… Vi ne retrovos Frederikoⁿ Larsanoⁿ, deklaris Rultabio fikse rigardante S^ron Robertoⁿ Darzak^on… li estas tro ruza… Li estas viro kiu ?iam eskapis vin… kaj kiun vi longe kaj vane persekutis… Se li estas malpli forta ol mi, aldonis Rultabio ridante plenkore kaj ridante tutsole, ?ar neniu jam volis ridi… li estas pli forta ol ?iuj policoj de la mondo. Tiu viro, kiu ekde kvar jaroj, en?ovi?is en la Sekureco kaj tie i?is fama sub la nomo de Frederiko Larsano, estas alie famkonata sub alia nomo kiun vi bone konas. Frederiko Larsano, sinjoro prezidanto, estas Balmejero !

- Balmejero ! ekkriis la prezidanto.

- Balmejero ! eligis Roberto Darzak levante sin… Balmejero !… Estis do vere !

- Ha ! Ha ! S'njoro Darzak, vi nun ne plu kredas ke mi estas freneza !…

Balmejero ! Balmejero ! Balmejero ! Oni nur a?das ?i tiun nomon en la ?ambro. La Prezidanto interrompis la a?diencon.

Vi pensas kiel multe ?i tiu interrompo de a?dienco estis tumulta. La publiko havis kion okupi?i. Balmejero ! Oni trovis ja la knabon "mirigan" ! Balmejero ! Sed la rumoro de lia morto kuris, anta?, pri tio, kelkaj semajnoj. Balmejero do eskapis el la morto, kiel dum sia tuta vivo, li eskapis el la ?endarmoj. ?u necesas ke mi rememorigas ?i tie la heroa?ojn de Balmejero ? Dum dudek jaroj ili fari?is objekto de la ju?a kroniko kaj la rubriko de la diversa?oj; kaj se eblas ke kelkaj el miaj legantoj forgesis la aferon de la "Flava ?ambro", tiu nomo de Balmejero certe ne eliris el ilia memoro. Balmejero estis la vera tipo de altmonda fripono; tute ne estis ?entlemano pli ?entlemano ol li; tute ne estis prestidigitisto pli lerta per siaj fingroj ol li; tute ne estis "apa?o", kiel oni diras hodia?, pli a?daca kaj pli terura ol li. Akceptita en la plej bona societo, registrita en la plej ekskluzivemaj kluboj, li ?telis la honoron de familioj kaj la monon de eminentuloj per majstreco kiu neniam estis superita.

En kelkaj malfacilaj okazoj, li ne hezitis ekbatali per ponardo a? per ?afoston. Cetere, li neniam hezitis, kaj neniu entrepreno estis super siaj fortoj. Estanta iufoje falinta inter la manojn de la justico, li eskapis la matenon de sia proceso, ?etante pipron al la okuloj de la gardistoj kiuj kondukis lin al la asiza tribunalo. Oni scii?is pli poste ke, la tagon de lia fu?o, dum la plej lertaj policaj ser?istoj de la Sekureco postkuris lin, li trankvile spektis tute ne ?minkinta "premieron" de la Franca Teatro. Li poste forlasis Francion por labori en Ameriko, kaj la polico de la ?tato de Ohio iam ekkaptis la esceptan banditon; sed la morga?on, li denove eskapis… Balmejero, necesus volumon por paroli ?i tie pri Balmejero, kaj estas tiu viro kiu fari?is Frederiko Larsano !… Kaj estas tiu knabeto de Rultabio kiu malkovris tion !… Kaj estas anka? li, tiu bubeto, kiu scianta la pasintecon de iu Balmejero, permesis al li ankora?foje moki la socion, havigante al li la rimedon eskapi ! Pri ?i tiu lasta vidpunkto, mi nur povis admiri Rultabioⁿ, ?ar mi sciis ke lia intenco estis ?isfine servi S^ron Robertoⁿ Darzak^on kaj F^inon Stangerson^on liberigante ilin de la bandito sen ke li parolu.

Oni ne jam resereni?is de tia rivelado, kaj mi jam a?dis la plej hastemajn ekkrii : "Koncedante ke la murdinto estu Frederiko Larsano, tio ne klarigas al ni kiel li eliris el la Flava ?ambro !…" kiam la a?dienco rekomencis.

Rultabio estis tuj asignita al la ju?eja barilo kaj lia pridemando, ?ar temis nun plivole pri pridemandado ol pri depozicio, rekomencis.

La prezidanto : "Vi diris al ni anta? momento, sinjoro, ke neeblis eskapi el la peco de korto. Mi konsentas, kun vi, mi bonvolas konsenti ke, ?ar Frederiko Larsano estis klini?inta ?e sia fenestro super vi, li ankora? estis en tiu peco de korto; sed por sin trovi ?e sia fenestro, necesis al li forlasi tiun pecon de korto. Li do fu?is ! Kaj kiel ?"

Rultabio : "Mi diris ke li ne kapablis eskapi 'normale'… Li do fu?is 'nenormale" ! ?ar la peco de korto, mi anka? diris tion, estis nur "preska?" fermita dum la "Flava ?ambro" estis tute tia. Oni povis grimpi la muron, neebla afero en la "Flava ?ambro", sin ?eti sur la terason kaj de tie, dum ni klini?is super la kadavro de la gardisto, eniri el la teraso en la galerion tra la fenestro kiu rigardas ?uste super. Larsano devis fari nur unu pa?on por esti en sia ?ambro, malfermi sian fenestron kaj paroli al ni. ?i tio estis nur infana ludo por akrobato kun la forto de Balmejero. Kaj, sinjoro prezidanto, jen la pruvo de tio kion mi asertas.

Tiam Rultabio eltiris el la po?o de sia jako iun etan pakon kiun li malfermis, kaj el kiu li elprenis stifton.

Prenu, sinjoro prezidanto, jen stifto kiu perfekte adapti?as en truo kiun oni ankora? trovas en la dekstra "konzolo" kiu subtenas la korbelan terason. Larsano, kiu anta?kalkulis ?ion kaj kiu pensis pri ?iuj rimedoj de fu?o ?irka? sia ?ambro – necesa afero kiam oni ludas lian ludon - anta?e enbatis ?i tiun stifton en tiun "konzolon". Iu piedo sur la lim?tono kiu estas ?e la angulo de la kastelo, alia piedo sur la stifto, iu mano ?e la kornico de la pordo de la gardisto, la alia mano ?e la teraso, kaj Frederiko Larsano malaperas en la aero… des pli bone ke li estas tre rapidmova kaj ke tiun vesperon, li tute ne endormi?is pro narkota?o, kiel li volis kredigi tion al ni.

Ni vesperman?is kun li, sinjoro prezidanto, kaj dum la deserto, li ludis al ni la ruzon de la sinjoro kiu falis pro dormemo, ?ar li bezonis esti, anka? li, endormi?inta, por ke la morga?on oni tute ne mirus ke mi, Jozefo Rultabio, mi estis viktimo de narkota?o vesperman?ante kun Larsano. ?ar nun kiam ni suferis la saman sorton, la suspektoj tute ne atingis lin kaj perdi?is aliloken. ?ar mi, sinjoro prezidanto, mi estis vere endormigita, kaj de Larsano mem, jes ja !… Se mi ne estus en tiu mal?oja stato, neniam Larsano enirintus en la ?ambron de F^ino Stangerson tiun nokton, kaj la malbono ne okazus !…

Oni a?dis ?emadon. Estis S^ro Darzak kiu ne sukcesis reteni sian doloran plendon…

- Vi komprenas, aldonis Rultabio, ke tranoktante apud ?e li, mi aparte ?enis Larsanoⁿ dum tiu nokto, ?ar li sciis, a? almena? li povis suspekti, "ke tiun nokton mi vigilis !" Kompreneble li ne povis dumsekunde kredi ke mi suspektis lin ! Sed mi povis malkovri lin ?e la momento kiam li eliris el sia ?ambro por iri al tiu de F^ino Stangerson. Li atendis, tiun nokton, por eniri ?e F^ino Stangerson, ke mi endormi?u kaj ke mia amiko Sinklero estu okupanta en mia propra ?ambro revigligi min. Dek minutojn pli poste, F^ino Stangerson kriegis helpon !

- Kiel tiam vi fine suspektis Frederikoⁿ Larsanoⁿ ? demandis la prezidanto.

- "La ta?ga fundo de mia racio" indikis lin al mi, s'njoro prezidanto; tial mi havis okulon sur li; sed li estas terure lerta viro, kaj mi ne anta?vidis la atakon de narkota?o. Jes, jes, la ta?ga fundo de mia racio montris lin al mi ! Sed necesis al mi palpebla pruvo; kiel kiu dirus : "Vidi lin ?e la fundo de miaj okuloj post vidi lin ?e la fundo de mia racio" !

- Kion vi volas diri per "la ta?ga fundo de via racio" ?

- He ! S'njoro prezidanto, la racio havas du fundojn : la ta?ga kaj la neta?ga. Estas nur unu, sur kiu vi povus firme apogi vin : ?i estas la ta?ga ! Oni rekonas ?in pro tio ke nenio povas ?anceligi ?in, tiun fundon, kion ajn vi farus ! Kion ajn vi dirus ! ?e la morga?o de la "neklarigebla galerio", kiam mi estis kiel la lasta el la lastaj el la mizeraj homoj kiuj tute ne kapablas utiligi sian racion ?ar ili ne scias de kie preni ?in, kiam mi klini?is super la grundo kaj super la trompemaj okulvideblaj spuroj, mi subite restari?is, apogante min sur la ta?ga fundo de mia racio kaj mi supreniris en la galerion.

Tie, mi ekkomprenis ke la murdinto kiun ni persekutis, povis ?ifoje, "nek normale nek nenormale" forlasi la galerion. Do per la ta?ga fundo de mia racio, mi desegnis ringon en kiu mi entenis la problemon, kaj ?irka? la ringo, mi mense demetis tiujn flamajn literojn : "?ar la murdinto ne povas esti ekster ringo, li estas ene !" Kiu do mi vidas en ?i tiu ringo ? La ta?ga fundo de mia racio montras al mi, krom la murdinto kiu necese devas trovi?i ene : ul?jon Jakoboⁿ, S^ron Stangerson^on, Frederikoⁿ Larsanoⁿ kaj min ! Tio devis do enkalkuli kun la murdinto kvin personojn. Nu, kiam mi ser?as en la ringo, a? se vi preferas, en la galerio, por "praktike" paroli, mi trovas nur kvar personojn. Kaj estas pruvita ke la kvina ne kapablis eskapi, ne kapablis eliri el la ringo ! Do mi havas en la ringo, iu persono kiu estas du, tio estas, kiu estas, krom sia persono, la persono de la murdinto !… Kial mi ne jam ekvidis tion ? Tute simple ?ar la fenomeno de la duobligo de la persono ne okazis anta? miaj okuloj. Kun kiu, el la kvar personoj enfermitaj en la ringo, la murdinto sukcesis duobli?i sen tio ke mi rimarku lin ? Certe ne kun la personoj kiuj ?e iu momento, aperis al mi duigitaj de la murdinto. Tiel mi samtempe vidis en la galerio S^ron Stangerson^on kaj la murdinton, ul?jon Jakoboⁿ kaj la murdinton, min kaj la murdinton. La murdinto povus do esti nek S^ro Stangerson, nek ul?jo Jakobo, nek mi ! Kaj plie, se estus mi la murdinto, mi bone scius tion, ?u ne, s'njoro prezidanto ?… ?u mi samtempe vidis Frederikoⁿ Larsanoⁿ kaj la murdinton ? Ne !… Ne ! Pasis du sekundoj dum kiuj mi perdis el la okulo la murdinton, ?ar tiu ?i alvenis, kiel mi cetere notis tion en miaj paperoj, du sekundojn anta? S^ro Stangerson, ul?jo Jakobo kaj mi, ?e la vojkruci?o de la du galerioj. Tio sufi?is al Larsano por en?eti?i en la turnantan galerion, demeti lian falsan barbon kvaza? per turno de la mano, turni sin kaj albati?i al ni, kvaza? li persekutis la murdinton !… Balmejero faris multajn aliajn ! kaj vi bone komprenas ke tio estis nur ludo por li ?minki sin tiel ke li aperu jen kun sia ru?a barbo al F^ino Stangerson, jen al po?toficisto kun ka?tankolora la?makzela barbo kiu li similigis kun S^ro Darzak, kies li ?uris la pereon ! Jes, la ta?ga fundo de mia racio alproksimigis min al tiuj du personoj, a? plivole tiuj du duonoj de persono kiun mi ne vidis samtempe : Frederiko Larsano kaj la nekonato kiun mi persekutis… por fari de li la misteran kaj timigan estulon kiun mi ser?is : "la murdinto".

?i tiu rivelo skuis min. Mi provis remastri min okupi?ante iom pri okulvideblaj spuroj, pri eksteraj signoj kiuj ?is tiam devojigis min, kaj kiujn necesis normale "enirigis en la ringon desegnita de la ta?ga fundo de mia racio !

Unue, kiuj estis la ?efaj eksteraj signoj, tiun nokton, kiuj malproksimigis min de la ideo de Frederiko Larsano murdinto :

1) Mi vidis la nekonaton en la ?ambro de F^ino Stangerson, kaj kurante al la ?ambro de Frederiko Larsano, mi ene trovis Frederikoⁿ Larsanoⁿ, dormoplena.

2) La ?tupetaro.

3) Mi lokis Frederikoⁿ Larsanoⁿ ?e la fino de la turnanta galerio, dirante al mi ke mi tuj saltos en la ?ambron de F^ino Stangerson por provi kapti la murdinton. Nu, mi reiris al la ?ambro de F^ino Stangerson kie mi retrovis mian nekonaton.

La unua ekstera signo malmulte embarasis min. Estas probable ke kiam mi malsupreniris de mia ?tupetaro, post esti vidinta la nekonaton en la ?ambro de F^ino Stangerson, tiu ?i jam finis tion kion li devis fari tie. Do dum mi eniris en la kastelon, li ja eniris en la ?ambron de Frederiko Larsano, senvestigis sin en palpebruma da?ro, kaj kiam mi venis frapi sur lian pordon, montris viza?on de Frederiko Larsano dormema la?dezire…

La dua signo : la ?tupetaro, ne pli embarasis min. Estis evidente ke, se la murdinto estis Larsano, li ne bezonis ?tupetaron por eniri en la kastelon, ?ar Larsano dormis apud ?e mi; sed tiu ?tupetaro devis kredigi al la veno de la murdisto "de ekstere", necesa afero por la sistemo de Larsano ?ar tiun nokton, S^ro Darzak ne estis en la kastelo. Fine, tiu ?tupetaro povis ?iamaniere ebligi la fu?on de Larsano.

Sed la tria ekstera signo tute konfuzis min. Lokante Larsanoⁿ ?e la fino de la turnanta galerio, mi ne povis klarigi ke li profitis de la momento kiam mi iris trovi en la maldekstra alo de la kastelo S^ron Stangerson kaj ul?jon Jakoboⁿ, por reiri en la ?ambron de F^ino Stangerson ! Estis en tio tre dan?era faro ! Li riskis esti kaptita… kaj li sciis tion !… Kaj li preska? estis kaptita… ne havinte la tempon reokupi sian postenon, kiel li certe esperis… necesis ke li havu, por reiri en la ?ambron, tre nepran kialon kiu subite aperis al li, post mia foriro, ?ar li ne, sen tio, pruntedonis sian revolveron ! Pri mi, kiam "mi sendis" ul?jon Jakoboⁿ ?e la fino de la rekta galerio, mi nature kredis ke Larsano ankora? estis ?e sia posteno en la fino de la turnanta galerio kaj ul?jo Jakobo mem, al kiu cetere, mi tute ne donis detalojn, irante al lia posteno, ne rigardis, kiam li pasis la kruci?o de la du galerioj, ?u Larsano estis ?e lia. Ul?jo Jakobo pensis nur rapide plenumi miajn ordonojn. Kiu do estis tiu neatendita kialo kiu povis konduki Larsanoⁿ duafoje en la ?ambron ? Kiu ?i estis ?… Mi pensis ke ?i povis nur esti okulvidebla signo de lia paso kiu denuncis lin ! Li forgesis ion tre gravan en la ?ambro ! Kion ?… ?u li retrovis tiun a?on ?… Mi rememoris la kandelon sur la planko kaj la viro kurbi?inta… Mi petegis S^inon Bernieroⁿ kiu aran?is la ?ambron, ser?i… kaj ?i trovis nazumon… Tiu nazumo, s'njoro prezidanto !

Kaj Rultabio elprenis el sia eta pako la nazumon kiun ni jam konas…

- Kiam mi vidis ?i tiun nazumon, mi timegis… Mi neniam vidis nazumon ?e Larsano… Se li ne surmetis tion, estas do ?ar li ne bezonis tion… Li do ankora? malpli bezonis tion en momento kiam la libereco de liaj movoj estis afero tiel utila por li. Kion signifis tiu nazumo ? ?i ne eniris en mia ringo. Krom se ?i estis tiu de presbiopulo, mi subite ekkriis !… Fakte, mi neniam vidis Larsanoⁿ skribi, mi neniam vidis lin legi. Li do "povus" esti presbiopulo ! Oni certe sciis en la Sekureco ke li estis presbiopulo, "se li estis tia…", ver?ajne oni konis lian nazumon… La nazumo de "la presbiopulo Larsano" trovita en la ?ambro de F^ino Stangerson, post la mistero de la neklarigebla galerio, tio fari?is terura por Larsano ! Tiel klari?is la reiro de Larsano en la ?ambron !… Kaj fakte, Larsano-Balmejero vere estas presbiopa, kaj tiu nazumo, kiun oni "eble" rekonos ?e la Sekureco, vere estas lia…

Vi vidas, sinjoro, kiu estas mia sistemo, da?rigis Rultabio; mi ne petas de la eksteraj signoj sciigi al mi la veron; mi simple petas de ili ne iri kontra? la veron kiun indikis al mi la ta?ga fundo de mia racio !…

Por esti tute certa pri la vero rilate al Larsano, ?ar Larsano murdinto estis escepto kiu meritis ke oni sin ?irmis per kelkaj garantioj, mi malprave volis vidi lian "viza?on". Mi pro tio estis tre punita ! Mi kredas ke estas la ta?ga fundo de mia racio kiu ven?is sin pri tio ke, ekde la neklarigebla galerio, mi ne apogis min firme, definitive kaj plenkonfide sur ?i… grandioze neglektante trovi aliajn pruvojn de la kulpeco de Larsano ol tiu de mia racio ! Tial F^ino Stangerson estis trafita…

Rultabio haltis… nazpuri?is… intense emociita.

- Sed kion Larsano, demandis la prezidanto, venis fari en ?i tiu ?ambro ? Kial li provis dufoje murdi F^inon Stangerson^on ?

- ?ar li amegis ?in, s'njoro prezidanto…

- Jen evidente kialo…

- Jes, s'njoro, nediskutebla kialo. Li estis freneze amplena… kaj pro tio, sed anka? multaj aliaj aferoj, kapabla de ?iuj krimoj.

- ?u F^ino Stangerson sciis tion ?

- Jes, s'njoro, sed nature ?i ne sciis ke la individuo kiu tiel turmentis ?in, estis Frederiko Larsano… alie Frederiko Larsano ne estus veninta lo?i?i en la kastelo, kaj ne estus dum la nokto de la neklarigebla galerio, enirinta kun ni apud F^ino Stangerson, "post la afero". Mi cetere rimarkis ke li staris sin en la ombro kaj ke li konstante lasis la viza?on mallevita… liaj okuloj devis ser?i la perditan nazumon… F^ino Stangerson devis akcepti la strebadojn kaj la atakojn de Larsano sub nomo kaj sub maskovesto kiun ni ne sciis, sed kiun ?i povis jam koni.

- Kaj vi, sinjoro Darzak ! demandis la prezidanton… vi eble ricevis pri tio la konfidencojn de F^ino Stangerson… Kiel okazas ke F^ino Stangerson parolis pri tio al neniu ?… Tio povintus meti la justicon sur la spurojn de la murdinto… Kaj se vi estas senkulpa, ?parintus al vi la doloron esti akuzita !

- F^ino Stangerson nenion diris al mi, eligis S^ro Darzak.

- ?u tio kion diras la junulo, ?ajnas al vi ebla ? ankora? demandis la prezidanto.

Nekonfuzeble, S^ro Roberto Darzak respondis :

- F^ino Stangerson nenion diris al mi…

- Kiel vi klarigas ke dum la nokto de la murdo de la gardisto, reparolis la prezidanto turnante sin al Rultabio, la murdinto redonis la ?telitajn paperojn al S^ro Stangerson ?… Kiel vi klarigas ke la murdinto en?ovis sin en la fermitan ?ambron de F^ino Stangerson ?

- Ho ! Pri la lasta demando, estas facile, mi kredas, respondi al ?i. Viro kiel Larsano-Balmejero devis havigi al si a? facile farigi la ?losilojn kiuj estis necesaj al li… Koncerne la ?telon de dokumentoj, "mi kredas" ke Larsano unue ne pensis pri tio. ?ie spionante F^inon Stangerson^on, tute decida malhelpi ?ian edzini?on kun Roberto Darzak, li iam sekvas F^inon Stangerson^on kaj S^ron Robertoⁿ Darzak^on en la ?iovendejoj de la Lupino, ekprenas la retikulon de F^ino Stangerson kiun tiu ?i perdas a? lasas sin ?telece kapti. En tiu retikulo, estis ?losilo kun kupra kapo. Li ne scias la gravecon de tiu ?losilo. ?i estas indikita al li per la noto kiun F^ino Stangerson aperigas en ?urnaloj. Li skribas po?trestante al F^ino Stangerson, kiel la noto petas tion. Li sendube petas rendevuon sciigante ke tiu kiu havas la retikulon kaj la ?losilon, estas tiu kiu postkuras ?in ekde kelka tempo, pro sia amo. Li ne ricevas respondon. Li iras konstati ?e la po?toficejo 40 ke la letero ne plu estas tie. Li iras tien, jam preninte la irmanieron kaj la?eble la veston de S^ro Darzak, ?ar decida je ?io por havi F^inon Stangerson^on, li preparis ?ion por ke, kio ajn okazus, S^ro Darzak, amata de F^ino Stangerson, S^ro Darzak kiun li abomenas kaj kies li volas la perdon, estus rigardata kiel la kulpulo.

Mi diras : kio ajn okazus, sed mi opinias ke Larsano ne jam pensis, ke li estus reduktata al murdo. ?iaokaze, liaj anta?zorgoj estas prenitaj por dama?i F^inon Stangerson^on sub la maskovesto de Darzak. Larsano cetere havas proksimume la staturon de Darzak kaj preska? la saman piedon. Ne estus malfacile por li, se necesus, post esti desegninta la spuron de la piedo de S^ro Darzak, farigi al si la? tiu desegno ?uojn kiujn li piedvestus. Tiuj estas infanaj artifikoj por Larsano-Balmejero.

Do neniun respondon al sia letero, neniun rendevuon, kaj li ankora? havas la malgrandan nemalgravan ?losilon en sia po?o. Nu, ?ar F^ino Stangerson ne venas al li, li iros al ?i ! De longe lia plano estas farita. Li informi?is pri la Glanejo kaj pri la pavilono. Iun posttagmezo, kiam S^ro kaj F^ino Stangerson ?us eliris por la promeno kaj kiam ul?jo Jakobo mem estis foririnta, li en?ovi?is en la pavilonon tra la vestibla fenestro. Li estas sola, nuntempe, li havas agoliberecon… li rigardas la meblojn… unu el ili, tre kurioza, kaj similanta kiraskeston, havas tre malgrandan seruron… Ha ha ! Tio interesas lin… ?ar li havas kun si la malgrandan kupran ?losilon… li pripensas pri tio… kuni?o de ideoj. Li provas la ?losilon en la seruro, la pordo malfermi?as… Paperojn ! Necesas ke ?i tiuj paperoj estu tre valoraj ?ar oni enfermis ilin en tiel aparta meblo… ?ar oni tiom volegas la ?losilon kiu malfermas ?i tiun meblon… He ! He ! tio tamen povas servi… por ?anta?eto… tio eble helpos lin por liaj amintencoj… Rapide li enpakas ?i tiujn papera?ojn kaj iras meti ?in en la akvo?ambro de la vestiblo. Inter la aventuro de la pavilono kaj la nokton de la murdo de la gardisto, Larsano havis tempon por vidi tion kion tiuj papera?oj estis. Kion li farus kun tio ? Ili estis sufi?e kompromitaj… Tiun nokton, li realportis ilin en la kastelo… Eble li esperis pro la revenon de tiuj papera?oj, kiuj reprezentis dudek jarojn da laboroj, ian ajn dankemon de F^ino Stangerson… ?io eblas, en cerbo kiel tiu !… Fine, kia ajn estu la kialo, li realportis la papera?ojn kaj li vere forigis ilin !

Rultabio tusis kaj mi komprenis tion kion signifis tiu tuso. Li estis evidente embarasita, ?e ?i tiu punkto de siaj klarigoj, pro la volo kiun li havis tute ne doni la veran motivon de la timiga konduto de Larsano fronte al F^ino Stangerson. Lia rezonado estis tro nekompleta por kontentigi ?iujn, kaj la prezidanto certe farintus al li la rimarkon, se ruza kiel simio, Rultabio ekkriis : "Nun ni alvenas al la klarigo de la mistero de la Flava ?ambro !"

Estis en la ?ambro, la movadoj da se?oj, malgravaj interpu?i?adoj, energiaj "?? !". La scivolemo atingis la supron.

- Sed, eligis la prezidanto, ?ajnas al mi, la? via hipotezo, sinjoro Rultabio, ke la mistero de la "Flava ?ambro" estas tute klarigita. Kaj estis Frederiko Larsano kiu mem klarigis ?in al ni kontenti?ante trompi pri la persono, metante S^ron Robertoⁿ Darzak^on en sia propra loko. Estas evidente ke la pordo de la "Flava ?ambro" malfermi?is kiam S^ro Stangerson estis sola, kaj ke la profesoro lasis pasi la viron kiu eliris el la ?ambro de sia filino, sen haltigi lin, eble e? la? la peto de sia filino, por eviti ajnan skandalon !…

- Ne, s'njoro prezidanto, impete protestis la junulo. Vi forgesas ke F^ino Stangerson, svenbatita, ne plu povis peti, ke ?i ne plu povis refermi post si nek la riglilon, nek la seruron… Vi anka? forgesas ke S^ro Stangerson ?uris per la kapo de sia agonianta filino ke la pordo ne malfermi?is !

- Estas tamen, sinjoro, la sola maniero klarigi la aferojn ! La flava ?ambro estis fermita kiel kiraskesto. Por mi uzi viajn esprimojn, ne eblas al la murdinto eskapi de ?i "normale a? nenormale". Kiam oni eniras en la ?ambron, oni ne trovas lin ! Necesas ja ke li eskapu !…

- Estas tute senutile, s'njoro prezidanto…

- Kiel tio ?

- Li ne bezonis eskapi se li ne estis tie !

Vo?bruoj en la ?ambro…

- Kiel, li ne estis tie ?

- Kompreneble ne ! ?ar li ne povis esti tie, estas ke li ne estis tie ! ?iam necesas, s'njoro prezidanto, sin apogi sur la ta?ga fundo de sia racio !

- Sed ?iuj spuroj de lia trapaso ! protestis la prezidanto.

- Tio, s'njoro prezidanto, estas la neta?ga fundo de la racio !… La ta?ga fundo indikas al ni ?i tion : ekde la momento kiam F^ino Stangerson enfermi?is en sia ?ambro ?is la momento kiam oni disrompis la pordon, ne eblas ke la murdinto eskapu el ?i tiu ?ambro; kaj, ?ar oni ne trovas lin tie, estas ?ar de la momento de la fermado de la pordo ?is la momento kiam oni frakasas ?in, la murdinto ne estis en la ?ambro !

- Sed la spuroj ?

- He ! S'njoro prezidanto… tio ankora?foje estas la okulvideblaj signoj… la okulvideblaj signoj per kiuj oni realigas tiom da ju?aj eraroj, ?ar ili dirigas al vi tion kion ili volas ! Tute ne necesas, mi ripetas al vi, uzi ?in por rezoni ! Necesas unue rezoni ! Kaj poste vidi ?u la okulvideblaj signoj povas eniri la ringon de via rezonado… Mi havas tre malgrandan ringon de nekontesta vero : la murdinto tute ne estis en la flava ?ambro ! Kial oni kredis ke li estas tie ? Pro la signoj de lia trapaso ! Sed li povas esti trapasinta anta?e ! Kion mi diras : li "devas" esti trapasinta anta?e. La racio diras al mi ke necesas ke li anta?e trapasis tie ! Ni ekzamenu la signojn kaj tion kiun ni scias pri la afero, kaj ni vidu ?u tiuj signoj kontra?as tiu trapason anta?… anta? ol F^ino Stangerson enfermas sin en sia ?ambro, en la ?eesto de sia patro kaj la ul?jo Jakobo !

Post la publikigo de la artikolo en La Mateno kaj iu konversacio kiun mi havis dum la veturo de Parizo al Epine-sur-Or?e kun la enketju?isto, la pruvo ?ajnis al mi farita ke la "Flava ?ambro" estis matematike fermita kaj ke sekve, la murdinto malaperis el ?i anta? la noktomeza eniro de F^ino Stangerson en sian ?ambron.

La eksteraj signoj estis tiam terure "kontra? mia racio". F^ino Stangerson ne murdis sin tutsole, kaj tiuj signoj atestis ke ne estis sinmortigo. La murdinto venis do anta? ! Sed kiel F^ino Stangerson estis murdita nur poste ? a? pli ?uste, "?ajnis" esti murdita nur poste ? Necesis nature al mi restarigi la aferon la? du fazoj, du fazoj tre distingaj unu de la alia per kelkaj horoj : la unua fazo dum kiu oni provis reale murdi F^inon Stangerson^on, provo kiun ?i ka?is; la dua fazo dum kiu, sekve de inkubson?o kiun ?i havis, tiuj kiuj estis en la laboratorio, kredis ke oni murdis ?in !

Mi tiam ne jam eniris en la "Flavan ?ambron". Kiuj estis la vundoj de F^ino Stangerson ? Spuroj de strangolado kaj terura bato al la tempio… La spuroj de strangolado ne ?enis min. Ili povis esti faritaj "anta?e" kaj F^ino Stangerson vualis ilin sub krispo, boao, io ajn ! ?ar ekkiam mi kreis, ekkiam mi devis dividi la aferon en du fazoj, mi pu?is min al la neceso diri ke F^ino Stangerson ka?is ?iujn okaza?ojn de la unua fazo; ?i sendube havis sufi?e potencajn kialojn por tio, ?ar ?i nenion diris al sia patro kaj ke ?i nature devis rakonti al la enketju?isto la atencon de la murdinto pri kiu ?i ne povis nei la trapason kvaza? tiu agreso okazis dum la nokto, dum la dua fazo ! ?i pri tio estis devigita, alie ?ia patro dirintus al ?i : "Kion vi ja ka?is al ni ? Kion signifas 'via silento post tia atenco' ?

?i do ka?is la spurojn de la mano de la viro ?e sia kolo. Sed estis la terura bato al la tempio ! Tion mi ne komprenis ! ?efe kiam mi eksciis ke oni trovis en la ?ambro ?afoston, armilon de krimo… ?i ne povis ka?i ke oni svenbatis ?in, kaj tamen tiu vundo evidente aperis kiel estanta farita dum la unua fazo ?ar ?i postulis la ?eeston de la murdinto ! Mi imagis ke ?i tiu vundo estis multe malpli severa ol oni diris tion - pri kio mi malpravis - kaj mi pensis ke F^ino Stangerson kovris la vundon ?e la tempio sub hararan?o kun harbendo !

Koncerne al la spuro, sur la muro, de la mano de la murdinto vundita de la revolvero de F^ino Stangerson, ?i tiu spuro evidente estis farita "anta?e" kaj la murdinto nepre estis vundita dum la unua fazo, tio signifas dum li ?eestis ! ?iuj spuroj de la trapaso de la murdinto estis nature forlasitaj dum la unua fazo : La ?afosto, la nigraj pa?adoj, la bereto, la naztuko, la sango sur la muro, sur la pordo kaj sur la planko…

Tute evidente, se tiuj spuroj ankora? estis tie, estas ?ar F^ino Stangerson, kiu deziris ke oni nenion sciu kaj kiu agis por ke oni nenion sciu pri ?i tiu afero, ne ankora? havis tempon por malaperigi ilin ! Tio kiu kondukis min ser?i la unuan fazon de la afero en tre proksima tempo de la dua. Se post la unua fazo, tio estas, post kiam la murdinto eskapis, post kiam ?i haste mem revenis al la laboratorio kie ?ia patro trovis ?in laboranta - se ?i povus denove penetri dum momento en la ?ambron, ?i almena? forigus la ?afoston, la bereton kaj la naztukon kiuj ku?is surplanke. Sed ?i ne provis tion, ?ia patro estinta ne forlasanta ?in. Post do tiu ?i unua fazo, ?i eniris en sian ?ambron nur je noktomezo. Iu eniris tien je la deka : ul?jo Jakobo, kiu faris sian taskon kiel ?iuj noktoj, fermis la ?utrojn kaj ?altis la noktolampeton. En ?ia perturbo ?e la skribtablo de la laboratorio, kie ?i ?ajnigis labori, F^ino Stangerson sendube forgesis ke la ul?jo Jakobo balda? eniros en ?ian ?ambron ! Tial ?i havas reflekson : ?i petas al ul?jo Jakobo ne sin ?eni ! Ne eniri en la ?ambron ! Tio ?i estas literprecize en la artikolo de La Mateno. Ul?jo Jakobo tamen eniras kaj rimarkas nenion, tiom la "Flava ?ambro" estas malluma !… F^ino Stangerson tiam devis travivi du timigaj minutojn ! Tamen, mi pensas, ke ?i ne sciis ke estis tiom da signoj de la trapaso de la murdinto en sia ?ambro ! ?i sendube, post la unua fazo, havis nur tempon por ka?i la spurojn de fingroj de la viro ?e sia kolo kaj por eliri el sia ?ambro !… Se ?i scius ke la osto, la bereto kaj la naztuko estis sur la planko, ?i anka? kolektintus ilin kiam ?i revenis je noktomezo en sian ?ambron… ?i ne vidis ilin, ?i senvesti?is en la malforta lumeco de la noktolampeto… ?i enliti?is, el?erpita de tiom da emocioj kaj de teruro, la teruro kiu revenigis ?in en tiun ?ambron nur kiel eble plej malfrue…

Tial mi devis tiel alveni al la dua fazo de la dramo, kun F^ino Stangerson sola en la ?ambro, ekkiam oni ne trovis la murdinton en la ?ambro… Tial mi devis nature enirigi en la ringon de mia rezonado la okulvideblajn signojn.

Sed estis aliaj okulvideblaj signoj por klarigi. Pafoj de revolvero estis pafitaj dum la dua fazo. Krioj : "Helpon ! Murdanton !" estis a?digitaj !… Kion povis montri al mi en tia cirkonstanco, la ta?ga fundo de mia racio ? Koncerne la kriojn, unue : ekkiam ne estas murdanto en la ?ambro, nepre estis inkubson?o en la ?ambro !

Oni a?dis grandan bruon de renversitaj mebloj. Mi imagas… mi devas imagi ?i tion : F^ino Stangerson endormi?is, hantita de la abomeninda sceno de la posttagmezo… ?i son?as… la inkubson?o precizigas siajn ru?ajn bildojn… ?i revidas la murdonton kiu sin ?etegas al ?i, ?i krias : "Murdanton ! Helpon !" kaj ?ia konfuza gesto iras ser?i la revolveron kiun ?i metis anta? ol enliti?i sur sia noktotablo. Sed tiu mano albati?as al la noktotablo kun tia forto ke ?i renversas ?in. La revolvero ruli?as sur la planko, pafo foriras kaj iras loki?i en la plafonon… ?i tiu kuglo en la plafono ?ajnis al mi, jam de la komenco, esti la kuglo de la akcidento… ?i vidigis la eblecon de la akcidento kaj konvenis tiel bone kun mia hipotezo de inkubson?o, ke ?i estis unu el la kialoj pro kiuj mi komencis ne plu dubi ke la krimo okazis anta?e, kaj ke F^ino Stangerson, dotita de karaktero el eksterordinara energio, ka?is ?in… Inkubson?o, revolverpafo… F^ino Stangerson en terura spiritostato, veki?as, ?i provas elliti?i; ?i rulfalas sur la plankon, sen forto, renversante la meblojn, e? grumblante… "Murdanto ! Helpon !" kaj senkonscii?as…

Tamen, oni parolis pri du revolverpafoj, dum nokto, en la dua fazo. Anka? por mi, en mia tezo - jam ne plu estis hipotezo - necesis du pafoj; sed "unu" en ?iu fazo kaj ne du en la lasta… unu pafo por vundi la murdanton, anta?e, kaj unu pafo dum la inkubson?o, poste ! Nu ?u li estis tre certa ke, dum nokto, du revolverpafoj estis pafitaj ? La revolvero a?digis sin meze de la bruego de la renversitaj mebloj. En iu pridemandado, S^ro Stangerson parolas pri obtuza pafo unue, pri eksploda pafo poste ! Se la obtuza pafo estis produktita de la falo de la noktotablo el marmoro sur la planko ? Necesas ke ?i tiu klarigo estu la bona. Mi estis certa ke ?i estis la bona kiam mi eksciis ke la gepordistoj, Berniero kaj lia edzino, a?dis nur unu revolverpafon, ili kiuj estis tute proksime de la pavilono. Ili deklaris tion al la enketju?isto.

Tiel mi preska? restarigis la du fazojn de la dramo kiam mi eniris, por la unua fojo, en la "Flavan ?ambron". Tamen, la graveco de la vundo ?e la tempio ne eniris en la ringon de mia rezonado. Tiu vundo ne estis farita de la murdinto per la ?afosto dum la unua fazo ?ar ?i estis tiel multe serioza ke F^ino Stangerson ne povis ka?i ?in kaj ke ?i ne ka?is ?in sub hararan?o kun harbendo ! Do, ?i tiu vundo estis "necese" farita dum la dua fazo, dum la momento de la inkubson?o ? Estas tio kion mi iris demandi al la "Flava ?ambro" kaj la "Flava ?ambro" respondis al mi !

Rultabio elprenis, denove el sia eta pako, pecon de blanka papero kvaroble faldita, kaj el tiu peco de blanka papero eliris nevidebla objekto kiun li tenis inter la dikfingro kaj la montrofingro, kaj kiun li portis al la prezidanto :

- Tiu ?i, sinjoro prezidanto, estas haro, blonda haro makulita de sango, haro de F^ino Stangerson… Mi trovis ?in gluita al iu el la marmoraj anguloj de la renversita noktotablo… Tiu marmora angulo estis mem makulita de sango. Ho ! bagatela ru?a kvadrateto ! sed tre grava ! ?ar ?i informis min, ?i tiu kvadrateto de sango, ke elliti?ante, terurita, F^ino Stangerson falis la? sia tuta alteco kaj tre brutale sur tiu marmora angulo kiu vundis ?in ?e la tempio, kaj kiu retenis ?i tiun haron, ?i tiun haron kiun F^ino Stangerson havis sur la fronto, kvankam ?i ne surhavis la hararan?on kun harbendo ! La kuracistoj deklaris ke F^ino Stangerson estis svenbatita de kontuzanta objekto kaj, ?ar la ?afosto estis tie, la enketju?isto tuj akuzis la ?afoston, sed la angulo de noktotablo el marmoro anka? estas kontuzanta objekto, al kiu nek la kuracistoj nek la enketju?isto pensis, kaj kiun mi mem eble tute ne malkovris se la ta?ga fundo de mia racio ne montris ?in al mi, anta?sentigis ?in al mi.

La ?eestantaro preska? rekomencis ankora?foje apla?dadi; sed ?ar Rultabio senprokraste da?rigis sian depozicion, la silento tuj reesti?is.

- Restis al mi scii, krom la nomo de la murdinto kiun mi devis koni nur kelkajn tagojn pli poste, en kiu momento okazis la unua fazo de la dramo. La pridemandado de F^ino Stangerson, kvankam manipulita por trompi la enketju?iston, kaj tiu de S^ro Stangerson devis riveli ?in al mi. Tiun tagon, F^ino Stangerson ?uste donis sian horplanon. Ni kalkulis ke la murdonto eniris inter la kvina kaj la sesa en la pavilono; ni supozu ke estis la sesa kaj kvarono kiam la profesoro kaj lia filino denove relaboris. Estas do inter la kvina kaj la sesa kaj kvarono ke necesas ser?i. Kion mi diras, la kvina ! Sed la profesoro tiam estas kun sia filino… La dramo povis nur okazi for de la profesoro ! Necesas do al mi, en tiu mallonga spaco de tempo, ser?i la momento kiam la profesoro kaj lia filino estis aparti?intaj !… Nu, tiun momenton, mi trovas ?in en la pridemandado kiu okazis en la ?ambro F^ino Stangerson, en la ?eesto de S^ro Stangerson. Estas notita ke la profesoro kaj lia filino reeniris ?irka? la sesa en la laboratorion. S^ro Stangerson diris : "?e tiu momento, mi estis alpa?ita de mia gardisto kiu tenis min dum momento". Do etas konversacio kun la gardisto. La gardisto parolas kun S^ro Stangerson pri dishakado de arboj a? ?tel?asado; F^ino Stangerson ne plu ?eestas; ?i jam reiris al la laboratorio ?ar la profesoro ankora? diris : "Mi forlasis la gardiston kaj mi rekuni?is al mia filino kiu jam laboris !"

Estas do dum tiuj mallongaj minutoj ke la dramo okazis. Nepras ! Mi tre bone vidas F^inon Stangerson eniri en la pavilonon, penetri en sia ?ambro por demeti sian ?apelon, kaj sin trovi fronte al la bandito kiu persekutas ?in. La bandito estis tie, en la pavilono, de kelka tempo. Li devis esti aran?inta sian aferon por ke ?io okazu nokte. Li jam demetis la ?uojn de ul?jo Jakobo kiuj ?enis lin en la kondi?oj kiujn mi diris al la enketju?isto, li jam realigis la konfiskon de la paperoj, kiel mi diris al vi anta? nelonge, kaj poste gliti?is sub la lito kiam ul?jo Jakobo revenis purigi la vestiblon kaj la laboratorion… La tempo ?ajnis longa al li… Li restari?is, post la foriro de ul?jo Jakobo, denove vagis en la laboratorio, venis en la vestiblon, rigardis al la ?ardeno, kaj vidis veni al la pavilono - ?ar en tiu momento la nokto kiu komencis, estis tre hela - F^inon Stangerson, tute sola ! Neniam li kura?us ataki ?in dum tiu momento, se li ne kredis esti certa ke F^ino Stangerson estis sola ! Kaj, por ke ?i aperus al li sola, necesis ke la konversacio inter S^ro Stangerson kaj la gardisto kiu retenis lin, okazus ?e malproksima angulo de la pado, angulo kie trovi?us bosketo kiuj ka?us ilin de la okuloj de la mal?atindulo. Tiam lia plano estas farita. Li estos pli trankvila, sola kun F^ino Stangerson en ?i tiu pavilono, ol li estus meze de la nokto kun ul?jo Jakobo dormanta en lia subtegmento. Kaj li ver?ajne fermis la fenestron de la vestiblo ! Tio kio anka? klarigas ke nek S^ro Stangerson nek la gardisto, cetere ankora? sufi?e malproksimaj de la pavilono, a?dis la revolverpafon.

Poste li reiris al la "Flava ?ambro". F^ino Stangerson alvenas. Tio kio okazis estis ver?ajne rapida kiel fulmo !… F^ino Stangerson ver?ajne kriis… a? pli ?uste volis krii sian timegon; la viro kaptis ?in ?e la gor?o… Eble li estas sufokonta ?in, strangolonta ?in… Sed la palpanta mano de F^ino Stangerson kaptis, en la tirkesto de la noktotablo, la revolveron kiun ?i ene ka?is ekde kiam ?i timas la minacojn de la viro. La murdonto jam svingas super la kapo de la kompatindulino, tiun armilon terura en la manoj de Larsano-Balmejero, iun ?afoston. Sed ?i pafas…, la pafado foriras, vundas la manon kiu forlasas la armilon. La ?afosto falruli?as al la plankon, sangokovrita de la vundo de la murdanto… la murdanto ?anceli?as, iras sin apogi sur la muro, surmetas sur ?i siajn ru?ajn fingrojn, timas alian kuglon kaj forkuras…

?i vidas lin trairi la laboratorion… ?i a?skultas… Kion li faras en la vestiblo ?… Li bezonas longan tempon por salti tra tiu fenestro… Finfine li saltas ! ?i kuras al la fenestro kaj refermas ?in !… Kaj nun, ?u ?ia patro vidis ? A?dis ? Nun, kiam la dan?ero malaperis, ?ia tuta penso iras al ?ia patro… dotita de superhoma energio, ?i ka?os ?ion al li se estas ankora? tempo !… Kaj kiam S^ro Stangerson revenos, li trovos la pordon de la "Flava ?ambro" fermita, kaj lia filino, en la laboratorio, klini?anta super sia skribotablo, atenta, jam al la laboro !

Rultabio tiam turnas sin al S^ro Darzak :

- Vi scias la veron, li ekkriis, diru do al ni, ?u la afero ne tiel okazis ?

- Mi scias nenion, respondis S^ro Darzak.

- Vi estas heroo ! eligis Rultabio, krucante al si la brakojn… Sed se F^ino Stangerson estis, beda?rinde, en stato scii ke vi estas akuzita, ?i liberigus vin de via parolo… ?i petegus vin diri ?ion kion ?i konfidis al vi… kion mi diras, ?i venus mem defendi vin !…

S^ro Darzak ne faris movon, ne diris vorton. Li malgaje rigardis al Rultabio.

- Fine, eligis tiu ?i, ?ar F^ino Stangerson ne ?eestas, necesas ja ke mi ?eestu ! Sed, kredu min, S^ro Darzak, la plej bona rimedo, la sola, por savi F^inon Stangerson^on kaj redoni al ?i la racion, estas almena? senkulpigi vin !

Tondrado da apla?doj salutis ?i tiun lastan frazon. La prezidanto e? ne provis bridi la entuziasmon de la ?eestantaro. Roberto Darzak estis savita. Necesis nur rigardi la ?urianojn por certigi sin ! Ilia konduto forte evidentigis sian konvinkon.

La prezidanto tiam ekkriis :

- Sed finfine, kio estas tiu ?i mistero kiu faras ke F^ino Stangerson kiun oni provas murdi, ka?as tian krimon al ?ia patro ?

- Tio, s'njoro, eligis Rultabio, mi ne scias !… Tio ne interesas min !…

La prezidanto faris novan klopodon ?e S^ro Roberto Darzak.

- Vi ankora? rifuzas diri al ni, sinjoro, kiu estis la uzo de via tempo dum "oni" atencis la vivon de F^ino Stangerson ?

- Mi ne povas diri ion al vi, sinjoro…

La prezidanto petegis per rigardo klarigon de Rultabio :

- Oni rajtas pensi, s'njoro prezidanto, ke la mankoj de S^ro Roberto Darzak estis strikte ligitaj al la sekreto de F^ino Stangerson… Tial, S^ro Darzak kredas sin devigata silenti ! Imagu ke Larsano, kiu dum liaj tri provoj, plenumis ?ion por fordirekti la suspektojn al S^ro Darzak, ?us difinis tiujn tri fojojn rendevuojn al S^ro Darzak en kompromita loko, rendevuojn kie devis esti traktita pri la mistero… S^ro Darzak sin kondamnigos plivole ol konfesi ion ajn, ol klarigi ion ajn kiu tu?as la misteron de F^ino Stangerson. Larsano estas sufi?e ruza por ankora? fari "tiun artifikon" !…

La prezidanto, konfuzita, sed scivolema, ankora? rebatis :

- Sed kio ja povas esti tiu mistero ?

- Ha ! s'njoro, mi ne povus diri al vi ! eligis Rultabio, salutante la prezidanton; sed mi pensas ke nun vi sufi?e scias por senkulpigi S^ron Robertoⁿ Darzak^on !… Krom se Larsano revenu ! sed mi ne kredas ! li eligis ridante per feli?a ridego.

?iuj ridas kun li.

- Ankora? iu demando, sinjoro, eligis la prezidanto. Ni komprenas, ?iam akceptante vian tezon, ke Larsano volis fordirekti la suspektojn al S^ro Roberto Darzak, sed kia intereso li havis anka? fordirekti ilin al ul?jo Jakobo ?…

- "La intereso de la policano !" s'njoro ! La intereso sin montri elturni?ema neniigante mem tiujn provojn kiujn li amasigis. Tio estas tre efika ! Estas artifiko kio ofte utilis lin por fordirekti la suspektojn kiuj povintus fiksi?i sur si mem ! Li pruvis la senkulpecon de unu, anta? ol akuzi la alian. Konsideru, sinjoro prezidanto, ke iu afero kiel ?i tiu devis esti longe "kovita" anta?tempe de Larsano. Mi diras al vi ke li esploris ?ion kaj ke li konis la estulojn kaj ?ion. Se vi havas soifon scii kiel li sin dokumentis, vi ekscios ke li fari?is dum momento la peranto inter "la laboratorio de la Sekureco" kaj S^ro Stangerson al kiu oni petis "eksperimentojn". Tiel li sukcesis, anta? la krimo, eniri dufoje en la pavilonon. Li estis ?minkinta tiel ke ul?jo Jakobo ekde tiam ne rekonis lin; sed li ja, Larsano, trovis la okazon ?teleti de ul?jo Jakobo malnovan paron da ?ua?oj kaj eluzitan bereton, kiujn la maljuna servisto de S^ro Stangerson ligis en naztuko por sendube porti ilin al iu el siaj amikoj, karbisto sur la vojo al Epine ! Kiam la krimo estis malkovrita, ul?jo Jakobo, rekonante la objektojn en si sekrete, tute ne intencis tuj rekoni ilin ! Ili estis tro kompromitaj, kaj estas tio kiu klarigas al vi sian konfuzon, dum tiu momento, kiam ni parolis al li pri tio. ?io ?i estas ege simpla, kaj mi alpremis Larsanon por konfesi tion al mi. Li cetere faris tion plezure, ?ar se li estas bandito – tio kio ne plu estas, mi a?dacas esperi tion, dubo por iu ajn - li anka? estas artisto !… Tio estas lia maniero de agado, ?e tiu viro, lia maniero de li… Li same agis dum la afero de la "Universala Kredito" kaj de la "Orbrikoj de la Monhotelo !" Kazoj kiujn necesos reekzameni, s'njoro prezidanto, ?ar estas kelkaj senkulpuloj en la malliberejoj ekde kiam Balmejero-Larsano apartenas al la Sekureco !