24 – Rultabio konas la du duonojn de la murdinto.

F^ino Stangerson preska? estis murdita por la dua fojo. La malfeli?o estis ke ?i fartis multe pli malbone ?e la dua ol la unua. La tri frapoj de tran?ilo kiujn la viro donis en ?ia brusto dum tiu nova tragika nokto, longtempe elmetis ?in inter vivo kaj morto, kaj kiam fine la vivo estis pli forta kaj ke oni povis esperi ke la kompatinda virino, ?i-foje ankora?, eskapus el sia sanga destino, oni rimarkis ke, se ?i ?iutage retrovis la uzon de ?iaj sensoj, ?i tute ne rekuperis tiun de la racio. La plej malgrava aludo al la terura tragedio delirigis ?in, kaj anka? tute ne estas tro, mi vere opinias, diri ke la aresto de S^ro Roberto Darzak, kiu okazis en la Kastelo de la Glanejo, la morga?on de la malkovro de la kadavro de la gardisto, plie fosis la moralan abismon kie ni vidis malaperi ?i tiun altan inteligentecon.

S^ro Roberto Darzak alvenis en la kastelon ?irka? la na?a kaj duono. Mi vidis lin alkuri tra la parko, kun la haroj kaj la vestoj malordigitaj, malpura, kota, en malbona stato. Lia viza?o estis en morta paleco. Rultabio kaj mi, ni estis kubutapogintaj ?e iu fenestro en la galerio. Li ekvidis nin; eligis al ni senesperan krion :

- Mi alvenas tro malfrue !…

Rultabio kriis al li : "?i vivas !…"

Post unu minuto, S^ro Darzak eniris en la ?ambron de F^ino Stangerson, kaj tra la pordo, ni a?dis siajn singultojn.

- Fatalo ! ?emis apud mi, Rultabio. Kiuj inferaj Dioj zorgas do pri la malfeli?o de ?i tiu familio ! Se oni ne endormigis min, mi savintus F^inon Stangerson^on de la viro, kaj mutigus lin por ?iam… kaj la gardisto ne estus morta !

S^ro Darzak venis retrovi nin. Li estis larmoplena. Rultabio rakontis al li ?ion : kaj kiel li preparis ?ion por ilia savo, al F^ino Stangerson kaj al li; kaj kiel li sukcesus tion ?iame forigante la viron post esti vidanta sian viza?on; kaj kiel sia plano kolapsis en la sango pro la narkota?o.

- Ha ! se vi reale fidis al mi, malla?te elligis la junulo, se vi dirintus al F^ino Stangerson fidi al mi !… Sed ?i tie ?iu malfidas ?iujn…, la filino malfidas sian patron… kaj la fian?inon malfidas la fian?on… Dum vi diris al mi fari ?ion por malebligi la alvenon de la murdonto, ?i preparis ?ion por esti murdita !… Kaj mi alvenis tro malfrue… duone dormanta… preska? trenante min en tiu ?ambro kie la vido de la kompatindulino, bani?anta en ?ia sango, tute vekis min…

Pro la peto de S^ro Darzak, Rultabio rakontis la scenon. Sin apogante al la muroj por ne fali, dum en la vestiblo kaj en la honorkorto, ni persekutis la murdinton, li sin direktis al la ?ambro de la viktimo… La pordoj de la anta??ambro estas malfermitaj; li eniras; F^ino Stangerson ku?as, senviva, duone renversita sur la skribotablo, kun la okuloj fermitaj; ?ia tualetrobo estas ru?a pro la sango kiu fluegas el ?ia brusto. ?ajnas al Rultabio, ankora? sub la influo de la narkota?o, ke li promenas en ia timiga inkubson?o. A?tomate, li revenas en la galerion, malfermas iun fenestron, kriegas al ni la krimon, ordonas al ni mortigi, kaj reiras en la ?ambron. Tuj li trairas la senhoman buduaron, eniras en la salonon kies pordo restis duone malfermita, skuas S^ron Stangerson^on sur la kanapo kie li ku?i?is kaj vekas lin kiel mi vekis lin mem, anta? momento…

S^ro Stangerson stari?as kun konsternitaj okuloj, lasas sin konduki per Rultabio ?is la ?ambro, ekvidas sian filinon, eligas kor?iran krion… Ha ! li estas vekita ! li estas vekita !… Amba?, nun, kunigante siajn ?anceli?ajn fortojn, transportas la viktimon sur ?ian liton…

Poste Rultabio volas kuni?i al ni, por scii… "por scii…", sed anta? forlasi la ?ambron, li haltas apud la skribotablo… Tie surplanke estas pako… grandega… pakego… Kion tiu pako faras tie, apud la skribotablo ?… La envolva?o el ser?o kiu envolvas ?in, estas malnodita… Rultabio klinas sin… Paperojn… paperojn… fotojn… Li legas : "Nova elektroskopo diferenciala kondensilo… Fundamentaj proprecoj de la intera substanco inter la pesebla materio kaj la nepesebla etero"… Vere, vere, kiu estas ?i tiu mistero kaj tiu timiga sortmalica?o, kiuj volas dum la horo kiam "oni" murdas al li sian filinon, "oni" venas redoni al la profesoro Stangerson ?iujn ?i neutilajn dokumentojn "kiujn li ?etos en la fajron !… en la fajron !… en la fajron!… la morga?on".

En la mateno kiu sekvis tiun teruran nokton, ni vidis S^ron de Marketoⁿ, lian registriston, la ?endarmojn reaperi. Ni ?iuj estis pridemanditaj, krom kompreneble F^ino Stangerson kiu estis en proksima stato de komato. Rultabio kaj mi, post esti interkonsultintaj, diris nur tion kion ni bonvolis diri. Mi atentis transdiri nenion pri mia restado en la malluma kamero a? pri la aferoj de narkota?o.

Resume, ni silentis pri ?io kiu povis suspektigi ke ni atendis ion, kaj anka? pri ?io kiu povis kredigi ke F^ino Stangerson "atendis la murdonton". La kompatindulino estis eble pagonta per sia vivo la misteron per kiu ?i envolvis sian murdinton… Ni tute ne rajtis senutiligi tian oferon… Arturo Ranco rakontis al ?iuj, tute nature, - tiel nature ke mi estis miregita - ke li lastafoje vidis la gardiston ?irka? la dekunua vespere. ?i tiu venis en sian ?ambron, li diris, por preni lian valizon kiun li devis transporti la morga?on matene ?e la unua horo, al la stacidomo de Sankta-Mikaelo, "kaj restadis por longe babili pri ?aso kaj ?tel?aso kun li" ! Arturo-Vilhelmo Ranco, fakte, devis forlasi la Glanejon dum la mateno kaj piediri, la? sia kutimo, al Sankta-Mikaelo; tial li profitis de matena voja?o de la gardisto en la urbeto por liberigi sin de sia paka?on.

Almena? mi estis kondukita pensi tion ?ar S^ro Stangerson konfirmis liajn dira?ojn; li aldonis ke li ne havis la plezuron, la anta?tagon vespere, akcepti ?e sia tablo sian amikon Arturoⁿ Rancoⁿ, ?ar tiu ?i definitive adia?is, ?irka? la kvina, lian filinon kaj lin. S^ro Arturo Ranco simple servigis al si teon en sia ?ambro, dirante sin iomete malsaneta.

Berniero, la pordisto, la? la indikoj de Rultabio, informis, ke li estis postulita de la gardisto mem, tiun nokton, por postkuri la ?tel?asistojn (la gardisto ne plu kapablis kontra?diris lin), ke ili amba? sin rendevuis ne for de la kverkejo kaj ke, vidante ke la gardisto tute ne venis, li ja, Berniero, iris renkonte al la gardisto…

Li alvenis najbare de la ?efturo, estante pasinta la malgrandan pordon de la honorkorto kiam li ekvidis individuon kiu forkuregis kontra?flanke, al la ekstremo de la dekstra alo de la kastelo; pafadoj de revolvero tondris dum la sama momento malanta? la fu?anto; Rultabio aperis ?e la fenestro de la galerio; li ekvidis lin, Bernieroⁿ, rekonis lin, vidis lin kun lia fusilo kaj kriis al li pafi. Tiam Berniero sendis sian pafon de fusilo kiun li tenis tute preta… kaj li estis konvinkita ke li trafis la fu?anton, li e? kredis ke li mortigis lin kaj tiu kredo da?ris ?is la momento kiam Rultabio, ekzamenante la korpon kiu falis pro la pafo de fusilo, sciigis al li ke tiu korpo "estis mortigita de frapo de tran?ilo"; ke li cetere restis sen kompreni ion pri tia fantasmagorio, konsidere ke, se la trovita kadavro tute ne estus tiu de la fu?anto al kiu ni ?iuj pafadis, necesus ja ke la fu?anto estu ie. Nu, en ?i tiu malgranda angulo de korto kie ni ?iuj kuni?is ?irka? la kadavron, "ne estis loko por alia mortinto a? por vivanto" sen tio ke ni vidus lin !

Tiel parolis ul?jo Berniero. Sed la enketju?isto respondis al li ke, dum ni estis en tiu peceto de korto, la nokto estis tre malluma ?ar ni ne sukcesis distingi la viza?on de la gardisto, kaj ke, por rekoni lin, necesis al ni transporti lin en la vestiblon… Al kiu ul?jo Berniero rebatis ke, se oni ne vidis "la alian korpon, mortan a? vivan," oni almena? pa?intus sur lin, tiom multe tiu peco de korto estas malvasta. Fine ni estis, sen enkalkuli la kadavron, kvin sur tiu peco de korto kaj vere estus stranga ke la alia korpo eskapus al ni… La sola pordo kiu rigardis al tiu peco de korto, estis tiu de la ?ambro de la gardisto, kaj la pordo estis fermita. Ni trovis tiun ?losilon en la po?o de la gardisto…

Tamen, ?ar la rezonado de Berniero, kiu unuavide ?ajnis logika, instigis diri ke oni mortigis per pafoj de pafiloj iun viron morta pro frapo de tran?ilo, la enketju?isto ne longe kro?i?is al tio. Kaj estis evidente al ?iuj, ekde tagmezo, ke ?i tiu enketju?isto estis konvinkita ke ni maltrafis "la fu?anton" kaj ke ni tie trovis kadavron kiu nenion rilatis al "nia afero". Por li, la kadavro de la gardisto estis alia afero. Li volis pruvi tion sen prokrasti, kaj estas probable ke "?i tiu nova afero" kongruus kun ideoj kiujn li havis de kelkaj tagoj pri la moroj de la gardisto, pri lia konataro, pri la fre?data amintrigo kiun li subtenis kun la virino de la gastejestro de la "?efturo", kaj anka? konfirmis la raportojn kiuj oni ver?ajne faris al li rilate al la minacoj de morto eligitaj de ul?jo Mateo celantaj al la gardisto ?ar, je la unua posttagmeze, ul?jo Mateo, malgra? siaj ?emadoj de re?matulo kaj la protestadoj de sia edzino, estis arestita kaj kondukita kun bona eskorto al Korbejo. Oni tamen malkovris ?e li nenion kompromitan; sed paroloj diritaj, ankora? la anta?tagon, al var?aristoj kiuj ripetis ilin, kompromitis lin pli ol se oni trovis en sia pajlolito la tran?ilon kiu mortigis la "verdan homon".

Ni estis tie, konsternitaj de tiom da eventoj tiel teruraj kiel neklarigeblaj, kiam por plenigi la konsternon de ?iuj, ni vidis alveni en la kastelon Frederikoⁿ Larsanoⁿ kiu foriris el ?i tuj post esti vidinta la enketju?iston kaj kiu revenis en ?i akompanata de oficisto de la fervojo.

Ni tiam estis en la vestiblo kun Arturo Ranco, diskutante pri la kulpeco kaj la senkulpeco de ul?jo Mateo (almena? Arturo Ranco kaj mi estis solaj por diskuti, ?ar Rultabio ?ajnis foririnta por kelka malproksima revo kaj neniel zorgis pri tio kion ni diris).

La enketju?isto kaj lia registristo trovi?is en la verda saloneto kie Roberto Darzak enkondukis nin kiam ni unuafoje alvenis en la Glanejo. Ul?jo Jakobo, kunvokita de la ju?isto, ?us eniris en la saloneton; S^ro Roberto Darzak estis supre, en la ?ambro de F^ino Stangerson, kun S^ro Stangerson kaj la kuracistoj. Frederiko Larsano eniris en la vestiblon kun la oficisto de la fervojo. Rultabio kaj mi tuj rekonis tiun oficiston per lia blonda malgranda kaprobarbo : "Jen ! La oficisto de Epine-sur-Or?e ! mi ekkriis, kaj mi rigardis Frederikoⁿ Larsanoⁿ kiu rebatis ridetante : "Jes, jes, vi pravas, li estas oficisto de Epine-sur-Or?e". Post tio, Fre?jo sin anoncigis al la enketju?isto de la ?endarmo kiu estis ?e la pordo de la saloneto. Tuj, ul?jo Jakobo eliris, kaj Frederiko Larsano kaj la oficisto estis enkondukitaj. Kelkaj momentoj fluis, eble dek minutoj. Rultabio estis tre malpacienca. La pordo de la saloneto remalfermi?is; la ?endarmo, alvokita de la enketju?isto, eniris en la saloneton, eliris el ?i, grimpis la ?tuparon kaj malsupreniris ?in. Remalfermante tiam la pordon de la saloneto kaj ne refermante ?in, li diris al la enketju?isto :

- Sinjoro ju?isto, S^ro Roberto Darzak ne volas malsupreniri !

- Kiel ! Li ne volas !… ekkriis S^ro de Marketo.

- Ne ! li diras ke li ne kapablas forlasi F^inon Stangerson^on en la ?tato kie ?i estas…

- Bone, eligis S^ro de Marketo, ?ar li ne venas al ni, ni iru al li…

S^ro de Marketo kaj la ?endarmo supreniris; la enketju?isto signis al Frederiko Larsano kaj la fervoja oficisto sekvi ilin.

Rultabio kaj mi, ni sekvis.

Oni tiel alvenis en la galerion anta? la pordo de anta??ambro de F^ino Stangerson. S^ro de Marketo frapis la pordon. ?ambristino aperis. ?i estis Silvia, iu servistino kies la haroj el sengusta blondo pendis dista?zite sur konsternita viza?o.

- ?u S^ro Stangerson ?eestas ? demandis la enketju?isto.

- Jes, sinjoro.

- Diru al li ke mi deziras paroli al li.

Silvia iris ser?i S^ron Stangerson^on.

La scienculo venis al ni; li ploris; li vekis kompaton.

- Kion vi ankora? volas de mi ? demandis ?i tiu al la ju?isto. ?u oni ne povus, sinjoro, en tia momento, lasi min iom trankvila !

- Sinjoro, eligis la ju?isto, necesas nepre ke mi tuj interparolu kun S^ro Roberto Darzak. ?u vi ne povus decidigi lin forlasi la ?ambron de F^ino Stangerson ? Alie mi trovus min anta? la neceso transiri la sojlon kun la tuta akompanantaro de justico.

La profesoro ne respondis; li rigardis la ju?iston, la ?endarmon, kaj ?iuj tiuj kiuj akompanis ilin kiel viktimo rigardis siajn ekzekutistojn, kaj li eniris en la ?ambron.

Tuj S^ro Roberto Darzak eliris el ?i. Li estis tre pala kaj tute senkura?a; sed kiam la kompatindulo ekvidis, malanta? Frederiko Larsano, la fervoja oficisto, lia viza?o pli konsterni?is; liaj okuloj fari?is konfuzitaj kaj li ne sukcesis bremsi obtuzan ?emadon.

Ni ?iuj ekkomprenis la tragikan movon de ?i tiu dolora fizionomio. Ni ne sukcesis deteni nin ellasi ekkrion de kompato. Ni sentis ke tiam okazis io definitiva kiu decidis pri la perdo de S^ro Roberto Darzak. Nur Frederiko Larsano havis radian viza?on kaj montris la ?ojon de ?ashundo kiu finfine ekkaptis sian predon.

S^ro de Marketo diris, montrante al S^ro Darzak la junan oficiston kun blonda kaprobarbo : "?u vi rekonas sinjoron ?"

- Mi rekonas lin, eligis Roberto Darzak per vo?o kiun li vane provis firmigi. Li estas oficisto de Orleano ?e la stacidomo de Epine-sur-Or?e.

- ?i tiu junulo, da?rigis S^ro de Marketo, asertas ke li vidis vin eltrajni?i en Epine…

- Tiun ?i nokton, ?esigis S^ro Darzak, je la deka kaj duono… Estas vere !…

Estis silento…

- Sinjoro Darzak, reparolis la enketju?isto kun tono kiu estis plena de kor?ira emocio… Sinjoro Darzak, kion vi venis fari tiun nokton en Epine-sur-Or?e, je kelkaj kilometroj de la loko kie oni murdis F^inon Stangerson^on ?…

S^ro Darzak silentis. Li ne mallevis sian kapon, sed li fermis la okulojn, a? ?ar li volis ka?i sian doloron, a? ?ar li timis ke oni povus legi en lia rigardo ion de lia sekreto.

- S^ro Darzak, insistis S^ro de Marketo, ?u vi povas doni al mi la uzon de via tempo ?i-nokte ?

S^ro Darzak remalfermis la okulojn. Li ?ajnis esti rekonkerinta sian tutan potencon super si.

- Ne, sinjoro !…

- Pripensu, sinjoro ! ?ar mi estas nepre devonta, se vi persistas en via stranga rifuzo, gardi vin al mia dispono.

- Mi rifuzas…

- Sinjoro Darzak ! En la nomo de la le?o mi vin arestas !…

La ju?isto apena? eldiris tiujn vortojn ke mi vidis Rultabioⁿ fari

subitan movon al S^ro Darzak. Li estis certe parolonta, sed tiu ?i geste ?topis al li la bu?on… Cetere, la ?endarmo jam proksimi?is al sia malliberulo… ?e tiu momento senespera alvoko eksonis :

- Roberto !…. Roberto !….

Ni rekonis la vo?on de F^ino Stangerson, kaj pro ?i tiu intonacio de doloro, ne unu el ni kiu ne tremetis. Larsano mem ?ifoje pro tio pali?is. Koncerne S^ron Darzak^on, respondante al la alvoko, li jam sin el?etis al la ?ambro…

La ju?isto, la ?endarmo, Larsano kuni?is malanta? li; Rultabio kaj mi restis sur la sojlo de la pordo. Kor?ira spektaklo : F^ino Stangerson, kies la viza?o havis la palecon de morto, levi?is sur sia lito, malgra? la du kuracistoj kaj sia patro… ?i etendis tremantajn brakojn al Roberto Darzak sur kiu Larsano kaj la ?endarmo estis metintaj la manon… ?iaj okuloj estis lar?e malfermitaj… ?i vidis… ?i komprenis… ?ia bu?o ?ajnis flustri vorton… vorton kiu mortis sur ?iaj sensangaj lipoj… vorton kiun neniu a?dis… kaj ?i renversi?is, sveninta… Oni rapide kuntiris Darzak^on ekster la ?ambron… Atendante veturilon kiun Larsano iris ser?i, ni haltis en la vestiblo. Nia emocio de ?iuj estis ekstrema. S^ro de Marketo estis larmonta. Rultabio utiligis ?i tiun momenton de ?enerala tenereco por diri al S^ro Darzak :

- ?u vi ne defendos vin ?

- Ne ! rebatis la malliberulo.

- Mi defendos vin, sinjoro…

- Vi ne kapablas, asertis la kompatindulo kun mal?oja rideto. Tio kion ni ne sukcesis fari, F^ino Stangerson kaj mi, vi ne faros tion !

- Jes, mi faros tion.

Kaj la vo?o de Rultabio estis strange serena kaj memfida. Li da?rigis :

- Mi faros tion, sinjoro Roberto Darzak, ?ar mi scias pli multe ol vi !

- Nu do ! murmuris Darzak preska? kolere.

- Ho! kvieti?u, mi scios nur tion kio utilos scii por savi vin !

- Necesas nenion scii, junulo… se vi volas rajti mian dankemon.

Rultabio skuis la kapon. Li alpa?is tute proksime al Darzak :

- A?skultu tion kion mi tuj diros al vi, li malla?te eligis, kaj ke tio donu al vi konfidon ! Vi, vi scias nur la nomon de la murdinto; F^ino Stangerson, ?i konas nur la duonon de la murdinto; sed mi ja konas liajn du duonojn; mi ja konas la murdinton tute kompletan !…

Roberto Darzak malfermis okulojn kiuj atestis ke li ne komprenis vorton pri tio kion ?us diris al li Rultabio. La veturilo intertempe alvenis kondukita de Frederiko Larsano. Oni enveturigis Darzak^on kaj la ?endarmon. Larsano restis sur la sidloko. Oni forkondukis la malliberulon al Korbejo.