19 – Rultabio regalas min per tagmanĝo ĉe la gastejo de la "Ĉefturo".

Estas nur pli poste ke Rultabio transdonis al mi tiun notlibron, en kiu la historio de la fenomeno de la "neklarigebla galerio" estis detale raportita de li, la matenon mem kiu sekvis tiun enigman nokton. La tagon kiam mi kuni?is al li en sia ?ambro de la Glanejo, li detalege rakontis al mi ?ion kion vi nun konas, inkluzive la uzon de sia tempo dum la kelkaj horoj kiujn li pasigis dum tiu semajno en Parizo kie, cetere, li devis nenion scii?i kiu utilis al li.

La evento de la "neklarigebla galerio" okazis dum la nokto de la 29^a ?is la 30^a de oktobro, tio estas tri tagoj anta? mia reveno al la kastelo, ?ar ni estis la 2^a de novembro. "Estas do la 2^a de novembro" ke mi revenas al la Glanejo, alvokita de la depe?o de mia amiko kaj alportante la revolverojn.

Mi estas en la ?ambro de Rultabio; li ?us finis sian raporton.

Dum li parolis, li ne ?esis karesi la konveksecon de la vitroj de la nazumo kiun li trovis sur la ronda tableto, kaj mi komprenis, pro la ?ojo kiun li sentis fingrumante ?i tiujn vitrojn de presbiopulo, ke tiuj ?i devis prezenti unu el tiuj "okulvideblaj spuroj destinitaj por eniri en la ringo tirita de la bona flanko de lia racio". Tiu stranga, unika maniero kiun li uzis por sin esprimi utiligante terminojn mirinde ta?gajn por lia penso, ne plu surprizis min; sed ofte necesis koni lian penson por kompreni la terminojn kaj tute ne estis ?iam facile penetri la pensadon de Jozefo Rultabio. La pensmaniero de tiu infano estis unu el la plej strangaj aferoj kiun mi iam ajn observis. Rultabio promenis tra la vivo kun tiu pensmaniero, sen suspekti la miregon - ni diru la vorton - la konsternon kiun li renkontis sur sia vojo.

La homoj turnis la kapon al tiu penso, rigardis ?in preterpasi, malproksimi?i, kiel oni haltas por pli longe rigardadi originalan silueton kiun oni renkontis sur sia vojo. Kaj kiel oni diras al si : "De kie li alvenas , tiu ?i ! Kien li iras ?", oni diris al si : "De kie venas la penso de Jozefo Rultabio kaj kien ?i iras ?" Mi konfesis ke li tute ne suspektis pri la originala koloro de sia penso; tial ?i tute ne ?enis lin por promeni, kiel ?iuj, en la vivo. Same, ulo kiu tute ne suspektas pri sia ekstravaganca vestomaniero, estas tute la? sia pla?o, kia ajn estu la medio kiun li trapasas. Estas do, kun natura simpleco, ke tiu infano, nerespondeca pri sia supernatura cerbo, esprimis grandegajn aferojn "pro ilia konciza logiko", tiel konciza ke ni kapablis, ni, kompreni la konturon de tio nur tiom kiom anta? niaj mirigitaj okuloj, li bonvolis malstre?i ?in kaj prezenti ?in fronte la? ?ia normala pozicio.

Jozefo Rultabio demandis al mi tion kion mi pensis pri la raporto kiun li ?us faris al mi. Mi respondis al li ke lia demando multe embarasis min, al kiu li rebatis al mi provi miavice uzi mian racion per la bona flanko.

- Nu, mi eligis, ?ajnas al mi ke la deirpunkto de mia rezonado devas esti ?i tiu : tute ne estas dubo ke la murdinto kiun vi persekutis, estis dum iu momento de tiu postkuro en la galerio.

Kaj mi haltis…

- Komencante tiel bone, li ekkriis, vi tute ne devus halti tiom frue. Nu, iu malgranda strebado.

- Mi tuj provos. Ekde la momento kiam li estis en la galerio kaj kiam li malaperis, dum li ne povis trairi a? tra pordo a? tra fenestro, necesas ke li eskapu tra alia aperturo.

Jozefo Rultabio kompate konsideris min, senzorge ridetis, kaj ne hezitis pli longe konfidi al mi ke mi ?iam rezoni "kiel pantoflo⁽¹⁾".

- Kion mi diras ? Kiel pantoflo ! Vi rezonas kiel Frederiko Larsano !

?ar Jozefo Rultabio pasis tra alternaj periodoj de admiro kaj disdegno por Frederiko Larsano; jen li ekkriis : "Li vere estas lerta !"; jen li ?emis : "Kia krudulo ! la? ke - kaj mi bone rimarkis tion – la? ke la malkovroj de Frederiko Larsano venis konfirmi sian rezonadon de li a? ke ili ob?etis ?in. Tio estis unu el la malnoblaj flankoj de la nobla karaktero de tiu stranga infano.

Ni metis nin staraj kaj li kuntiris min en la parkon. Kiam ni trovi?is en la honorkorto, direktante nin al la elirejo, bruo de ?utroj retropu?itaj kontra? la muro faris al ni turni la kapon, kaj ni vidis ?e la unua eta?o de la maldekstra alo de la kastelo, ?e la fenestro, skarlatan kaj tute razitan viza?on kiun mi tute ne konis.

- Jen vidu ! murmuris Rultabio, Arturo Ranco !

Li mallevis la kapon, rapidigis sian pa?adon, kaj mi a?dis lin diri inter siaj dentoj :

- ?u li do estis ?i-nokte en la kastelo ?… Kion li venis fari ?i tie ?

Kiam ni estis sufi?e for de la kastelo, mi demandis al li kiu estis ?i tiu Arturo Ranco kaj kiel li konati?is kun lin.

Tiam li memorigis al mi sian raporton de la mateno mem, rememorigante al mi ke S^ro Arturo V. Ranco estis tiu usonano el Filadelfio kun kiu li tiom abunde tintigis la glasojn dum la vesperfesto de la Elizeo.

- Sed ?u li ne devis forlasi Francion preska? tuj ? mi demandis.

- Sendube; tial vi vidas min tute mirigita ankora? trovi lin, ne nur en Francio, sed plie, sed ?efe en la Glanejo. Li tute ne alvenis ?i-matene; li tute ne alvenis ?i-nokte; li do alvenis anta? la vesperman?o, kaj mi tute ne vidis lin. Kiel okazis ke la gepordistoj tute ne informis min ?

Mi rimarkigis al mia amiko, ke pri la gepordistoj, li tute ne ankora? diris al mi kiel li elturni?is reliberigi ilin.

Ni ?us alproksimi?is al la pordistejo; la gepatroj Berniero^j rigardis nin veni. Bona rideto lumigis ilian sanegan viza?on. Ili ?ajnis esti gardantaj neniun malbonan memoron pri sia anta?ju?a malliberigo. Mia juna amiko demandis al ili je la kioma horo alvenis Arturo Ranco. Ili respondis al li ke ili nesciis ke S^ro Arturo Ranco estis en la kastelo. Li devis sin prezenti tie dum la vespero de la anta?tago, sed ili ne estis devintaj malfermi al li la kradon, konsidere ke S^ro Arturo Ranco, kiu estis, ?ajnas, sperta piediranto kaj kiu tute ne volis ke oni iru ser?i lin per veturilo, kutimis eltrajni?i en la stacidomo de la urbeto de Sankta-Mikaelo; de tie, li alpa?adis tra la arbaregon ?is la kastelo. Li alvenis al la parko tra la groto de Sankta-?enoveva, malsupreniris en tiun groton, transpa?is malgrandan krada?on kaj sin trovis en la parko.

La?mezure kiam la gepordistoj parolis, mi vidis la viza?on de Rultabio malheli?i, eksterigi kelkan malkontentecon kaj, sen dubi pri tio, malkontentecon kontra? si mem.

Evidente, li estis iomete ofendita ke, estante surloke tiom laborinta, estante esplorinta la estulojn kaj la aferojn de la Glanejo kun diligenta zorgo, li eka?dis nur nun ke "Arturo Ranco kutime veni en la kastelo".

Malgaja, li petis klarigojn.

- Vi diras ke S^ro Arturo Ranco kutimas veni al la kastelo… Sed kiam do li venis lastfoje ?

- Ni ne povus precize diri al vi, respondis S^ro Berniero - estis la nomo de la pordisto - konsidere ke ni ne povis ion scii dum oni tenis nin en malliberejo, kaj plie ?ar, se tiu sinjoro, kiam li venas al la kastelo, ne trapasas tra nia krado, li anka? ne trapasas ?in kiam li forlasas ?in…

- Nu, ?u vi scias kiam li venis por la unua fojo ?

- Ho ! jes sinjoro… anta? na? jaroj !…

- Li venis en Francio anta? na? jaroj, respondis Rultabio; kaj ?i-foje, la? via kono, kiom da fojoj li venis en la Glanejo ?

- Tri fojojn.

- Kiam li venis en la Glanejo lastfoje, la? "via kono", anta? hodia? ?

- Oko da tagoj anta? la atenco en la "Flava ?ambro".

Rultabio ankora? demandis, ?i-foje aparte al la virino :

- En la sulko de la pargeto ?

- En la sulko de la pargeto, ?i respondis.

- Dankon, eligis Rultabio, kaj preparu vin por ?i-vespere.

Li prononcis ?i tiun lastan frazon, kun fingro sur la bu?o, por rekomendi silenton kaj diskretecon.

Ni eliris el la parko kaj direktis nin al la gastejo de la "?efturo".

- ?u vi kelfoje iras man?i en ?i tiu gastejo ?

- Kelkfoje.

- Sed vi anka? prenas viajn man?ojn en la kastelo ?u ne ?

- Jes, Larsano kaj mi, ni servigas nin jen en iu el niaj ?ambroj, jen en la alia.

- ?u S^ro Stangerson neniam invitis vin al sia tablo ?

- Neniam.

- ?u via ?eesto ?e li ne tedas lin ?

- Mi nenion scias pri tio, sed ?iaokaze li agas kvaza? ni ne ?enus lin.

- ?u li neniam pridemandas vin ?

- Neniam ! Li restis en tiu spiritostato de la sinjoro kiu estis malanta? la pordo de la "Flava ?ambro" dum oni murdis lian filinon, kiu enrompis la pordon kaj kiu tute ne trovis la murdanton. Li estas persvadita ke, ekkiam li ne sukcesis "?e la fre?a faro" ion malkovri, des pli prave ni ja anka? ne sukcesos malkovri ion pli… Sed li metis al si devon, "ekde la hipotezo de Larsano ", tute ne malhelpi niajn iluziojn.

Rultabio denove enprofundi?is en siaj pripensadoj. Li fine eliris el ili por sciigi al mi kiel li liberigis la du gepordistojn.

Mi lastatempe iris trovi S^ron Stangerson^on kun paperfolio. Mi diris al li skribi sur tiu folio ?i tiujn vortojn : "Mi min devontigas, kion ajn ili povus diri, gardi por mia servado miajn du fidelajn geservistojn, Berniero kaj lia edzino" kaj subskribi.

Mi klarigis al li ke kun ?i tiu frazo mi kapablus paroligi la pordiston kaj lian edzinon kaj mi asertis al li ke mi certis ke ili ne partoprenis en la krimo. ?iam estis cetere mia opinio. La enketju?isto prezentis ?i tiun subskribitan folion al la Berniero kiu tiam parolis. Ili diris tion kion mi certis ke ili dirus, ekde kiam oni forigus de ili la timon perdi sian postenon. Ili rakontis ke ili ?tel?asis sur la bieno de S^ro Stangerson kaj ke estis dum vespero de ?tel?asado ke ili trovi?is ne for de la pavilono ?e la momento de la dramo. La kelkaj kunikloj kiujn ili tiel akiris, malfavore al S^ro Stangerson, estis venditaj de ili al la estro de la gastejo de la "?efturo", kiu uzis ilin por sia klientaro a? kiu forvendis ilin en Parizo. Estis la vero, mi konjektis ?in ekde la unua tago. Memoru pri tiu frazo per kiu mi eniris en la gastejon de la "?efturo" : "Nun necesos man?i sangan bifstekon !" ?i tiun frazon mi a?dis ?in matene mem kiam ni alvenis anta? la krado de la parko, kaj anka? vi ja a?dis ?in, sed vi tute ne taksi ?in kiel gravan. Vi scias ke, ?e la momento kiam ni estis atingontaj tiun kradon, ni haltis por momente rigardi viron kiu, anta? la muro de la parko, atende pa?adis konsultante ?iumomente sian po?horlo?on. Tiu viro estis Frederiko Larsano kiu jam laboris. Nu, malanta? ni, la gastejestro sur sia sojlo, diris al iu kiu sin trovis ene de la gastejo : "Nun necesos man?i sangan bifstekon !

Kial tiu "nun" ? Kiam oni estas kiel mi, ser?ante la plej misteran veron, oni lasas nenion eskapi, nek pri tio kion oni vidas, nek pri tio kion oni a?das.

Necesas, por ?io, trovi signifon. Ni alvenis en malgrandan landon, kiu ?us estis skuita de krimo. La logiko kondukis min suspekti ?iun prononcitan frazon kiel povanta rilati al la taga evento. "Nun", la? mi, signifis: "Ekde la atenco". Ekde la komenco de mia enketo, mi do ser?is por trovi korelativecon inter tiu frazo kaj la dramo. Ni iris tagman?i ?e la "?efturo". Mi tuj ripetis la frazon kaj vidis, per la surprizo kaj la enuo de ul?jo Mateo, ke mi ne havis, pri li, troigi la gravecon de tiu frazo. Mi tiumomente scii?is pri la aresto de la geportistoj. Ul?jo Mateo parolis al ni pri tiuj homoj kiel oni parolas pri veraj amikoj… kiun oni beda?ras… Fatala kunligo de la ideoj… Mi diris al mi : "Nun ke la geportistoj estas arestitaj, necesos man?i sangan bifstekon". Ne plu de geportistoj, ne plu de ?asa?o ! Kiel mi estis kondukita al tiu preciza ideo de "?asa?o" ! La malamo esprimita de ul?jo Mateo por la gardisto de S^ro Stangerson, malamo, li asertis, dividita kun la geportistoj iom post iom kondukis min al la ideo de ?tel?asado… Nu, kiel tute evidente, la geportistoj ne povis esti en sia lito ?e la momento de la dramo, kial tiunokte ili estis ekstere ? Por la dramo ? Mi tute ne estis preta kredi tion, ?ar jam mi pensis, pro kialoj kiujn mi diros al vi pli poste, ke la murdinto ne havis komplicon kaj ke tiu tuta dramo ka?is misteron inter F^ino Stangerson kaj la murdinto, mistero en kiu la geportistoj ne havis por fari. La rakonto de ?tel?aso klarigis ?ion rilate al la geportistoj. Mi principe akceptis tion kaj mi ser?is pruvon ?e ili, en ilia lo?ejo. Mi eniris en ilia dometo, kiel vi scias tion, kaj malkovris sub la litoj ma?kaptilojn kaj drato el latuno.

"Evidente! mi pensis, evidente ! Jen ja kial ili estis nokte en la parko". Mi ne surprizis ke ili estis mutaj anta? la ju?isto, kaj ke subminace de tiel grava akuzo kiel tiu de kompliceco en la krimo, ili ne tuj respondis konfesante la ?tel?asadon. La ?tel?aso savis ilin el la asiza tribunalo, sed maldungigis ilin el la kastelo kaj ?ar ili tute certis pri ilia senkulpeco pri la krima fakto, ili bone esperis ke tiu ?i estus rapide solvita kaj ke oni da?rigis nekoni la ?tel?asan fakton. ?iam estus ebla por ili ?ustatempe paroli ! Mi rapidigis de ili la konfesadon per la promeso subskribita de S^ro Stangerson, kiun mi alportis al ili. Ili donis ?iujn necesajn pruvojn, estis liberigitaj, kaj sentis por mi viglan dankemon. Kial mi tute ne liberigis ilin pli frue ? ?ar tiam mi tute ne certis ke en ilia kazo estis nur ?tel?asado. Mi volis atendi la eventojn pri ili kaj studi la terenon. Mia konvinko fari?is pli certa nur la?mezure kiel fluis la tagoj. La morga?o de la "neklarigebla galerio", ?ar mi ?i tie bezonis sindonemajn homojn, mi decidis tuj ligi ilin kun mi ?esigante ilian malliberecon. Kaj jen !

Tiel esprimi?is Jozefo Rultabio, kaj mi povis nur ankora? miri pro la simpleco de rezonado kiu kondukis lin al la vero en ?i tiu afero pri la kunkulpeco de la gepordistoj. Certe ja, la afero estis bagatela, sed mi sekrete pensis ke la junulo, pli malpli frue, tute ne forgesos klarigi al ni, kun la sama simpleco, la timigan nokton de la "Flava ?ambro" kaj tiun de la "neklarigebla galerio".

Ni estis alvenintaj ?e la gastejo de la "?efturo". Ni eniris.

?i-foje, ni tute ne vidis la gastiganton, sed estis la gastigantino, kiu akceptis nin kun bona feli?a rideto. Mi jam priskribis la ?ambron kie ni estis, kaj mi donis skizon de la ?arma blondulino kun mildaj okuloj, kiu tuj sin metis sub nia dispono por la tagman?o.

- Kiel fartas ul?jo Mateo ? demandis Rultabio.

- Apena? pli bone, sinjoro, apena? pli bone; li ankora? restas en la lito.

- Lia re?matismo ne do forlasas lin ?

- He, ne ! Mi ankora? devis lastnokte fari al li injekton de morfino. Estas nur tiu drogo kiu mildigas liajn dolorojn.

?i parolis per agrabla vo?o; ?io en ?i esprimis dol?econ. ?i vere estis bela virino, iom maldiligenta, kun grandaj okuloj bluringaj, amemaj okuloj. Ul?jo Mateo, kiam li ne havis re?matismon, devis esti feli?a knabo. Sed ?i, ?u ?i estis feli?a kun tiu kruda re?matismulo ? La sceno al kiu ni anta?e spektis, ne povis kredigi tion al ni, kaj tamen, estis en la tuta sinteno de tiu virino, io kiu tute ne indikis malesperon. ?i malaperis en sian kuirejon por prepari nian man?on, lasante al ni sur la tablo botelon da bonega cidro. Rultabio ver?is ?in al ni en bovloj, ?topis sian pipon, bruligis ?in, kaj trankvile, fine klarigis al mi la kialon kiu decidigis lin venigi min al la Glanejo kun revolveroj.

- Jes, li diris, sekvante per kontempla okulo la spirala?ojn de la fumo kiun li tiris de sia stumpopipo, jes, kara amiko, mi atendas ?i-nokte la murdinton.

Estis mallonga silento kiun mi atentis ne interrompi, kaj li da?rigis :

- Hiera? vespere, ?e la momento kiam mi estis enliti?onta, S^ro Roberto Darzak frapis la pordon de mia ?ambro. Mi malfermis al li, kaj li konfidis al mi ke li nepre devis iri al Parizo la morga?on matene, tio estas tiu mateno mem. La kialo kiu decidigis lin por tiu voja?o estis samtempe nediskutebla kaj mistera, nediskutebla ?ar ne eblis al li ne fari tiun voja?on, kaj mistera ?ar anka? ne eblis al li malka?i al mi la celon. "Mi foriras, kaj tamen, li aldonis, mi donus la duonon de mia vivo por ne tiumomente forlasi F^inon Stangerson^on". Li tute ne ka?is al mi ke li kredis ?in ankora?foje en dan?ero. "Io okazus dum la venonta nokto, ke mi apena? mirus pro tio, li konfesis, kaj tamen necesas ke mi foresti?as. Mi povos reveni en la Glanejon nur postmorga? matene.

Mi demandis al li klarigojn, kaj jen tio kion li klarigis al mi. Tiu ideo de ur?a dan?ero devenis al li nur de la koincido kiu ekzistis inter liaj forestoj kaj la atencoj kies F^ino Stangerson estis la celo. La nokto de la "neklarigebla galerio", li devis forlasi la Glanejon; la nokto de la "Flava ?ambro", li ne povus esti en la Glanejo kaj, fakte, ni scias ke li ne estis tie. Almena? ni scias tion oficiale, la? liaj deklaracioj. Por ke, ?ar?ita per tia ideo, li denove forestu hodia?, necesis ke li obeu al pli forta volo ol la sia. Estas tio kion mi pensis, kaj estas tio kion mi diris al li. Li respondis al mi : "Eble !" Mi demandis ?u tiu volo pli forta ol la sia estis tiu de F^ino Stangerson; li ?uris al mi ke ne, kaj ke la decido de lia foriro estis prenita de li, ekster iu ajn instrukcio de F^ino Stangerson.

Resume, li ripetis al mi ke li kredis en la ebleco de nova atenco nur pro tiu eksterordinara koincido kiun li rimarkis "kaj cetere kiun la enketju?isto rimarkigis al li". "Se io okazis al F^ino Stangerson, li diris, estus terura kaj por ?i kaj por mi; por ?i, kiu unu fojon pli estos inter vivo kaj morto; por mi kiu ne povos protekti ?in en la okazo de atako, kaj kiu poste estos en la neceso tute ne diri kie mi tranoktis. Nu, mi perfekte konscias pri la suspektojn kiuj pezas sur mi. La enketju?isto kaj S^ro Frederiko Larsano - ?i-lasta spursekvis min, la lastan fojon kiam mi iris al Parizo, kaj mi havis ?iujn malfacila?ojn de la mondo⁽²⁾ por liberigi min de li - balda? kredos min kulpa. "Kial vi ne diras, mi subite ekkriis, la nomon de la murdinto, ?ar vi konas lin ?" S^ro Darzak ?ajnis ekstreme konfuzita pro mia ekkrio. Li rebatis per hesita vo?o : "Mi ! Mi konas la nomon de la murdinto ? Kiu sciigus ?in al mi ?" Mi tuj reparolis : "F^ino Stangerson !" Tiam li fari?is tiom pala ke mi kredis ke li tuj malbone fartus, kaj mi vidis ke mi ?uste frapis : F^ino Stangerson kaj li scias la nomon de la murdinto ! Kiam li iom resani?is, li diris al mi : "Mi balda? forlasos vin, sinjoro. Ekde kiam vi estis ?i tie, mi povis taksi vian esceptan inteligentecon kaj vian senegalan sagacecon. Jen la servo kiun mi petegas de vi. Eble mi malprave timas atencon dum la venonta nokto; sed ?ar necesas anta?vidi ?ion, mi kalkulas kun vi por malebligi tiun atencon. Prenu ?iujn aran?ojn kiujn necesos por izoli, por gardi F^inon Stangerson^on.

Faru ke oni ne povu eniri en la ?ambron de F^ino Stangerson. Gvatu ?irka? tiu ?ambro kiel bona gardhundo. Ne dormu. Tute ne permesu al vi sekundon de ripozo. La viro kiun ni timas, havas nekredeblan ruzecon, kiu eble estis ankora? neniam egalita en la mondo. ?i tiu ruzeco mem savos ?in se vi gvatas; ?ar neeblas ke li ne sciu ke vi gvatas pro ?i tiu ruzeco mem; kaj se li scias ke vi gvatas, li nenion provos.

- ?u vi parolis pri tiuj aferoj al S^ro Stangerson ?

- Ne !

- Kial ?

- ?ar mi tute ne volas, sinjoro, ke S^ro Stangerson diru al mi tion kion vi diris al mi anta? momento : vi konas la nomon de la murdinto ! Se vi, vi estas surprizita de tio kion mi ?us diris al vi : "La murdinto venos morga? !" Kiu estus la surprizo de S^ro Stangerson, se mi ripetus al li la saman aferon ! Li eble tute ne akceptos ke mia sinistra prognozo estu bazita nur sur koincidoj kiujn anka? li sendube fine trovus strangaj… Mi diras al vi ?ion ?i, sinjoro Rultabio, ?ar mi havas grandan… grandan konfidon al vi… Mi kredas ke vi ja ne suspektas min !…

- La kompatindulo, da?rigis Rultabio, respondis al mi kiel li kapablis ?iuflanke ta?zita. Li suferis. Mi kompatis lin, des pli ke mi perfekte konsciis ke li mortigus lin plivole ol diri al mi kiu estis la murdinto, kiel F^ino Stangerson plivole murdi?us ol denunci la viron de la "Flava ?ambro" kaj de la "neklarigebla galerio". La viro devas teni ?in, a? devas teni ilin amba?, per terura maniero, kaj ili devas nenion tiom timi kiom vidi S^ro Stangerson ekscii ke lia filino estas tenata "de ?ia murdinto". Mi komprenigis al S^ro Darzak, ke li sufi?e defendis sin kaj ke li povis silenti ?ar li ne pli povis ion sciigi al mi. Mi promesis al li vigili kaj tute ne enliti?i dumnokte. Li insistis por ke mi organizu veran netranspaseblan baron ?irka? la ?ambro de F^ino Stangerson, ?irka? la buduaro kie dormis la du gardistinoj kaj ?irka? la salono kie ku?i?is, ekde la "neklarigebla galerio", S^ro Stangerson; finfine, ?irka? la tuta apartamento. Ne nur mi komprenis, pro ?i tiu insisto, ke S^ro Darzak petis al mi neebligi la alvenon al la ?ambro de F^ino Stangerson, sed plie fari ?i tiun alvenon tiom "videble" neeblan ke la viro tuj malkura?i?u kaj malaperu sen lasi spuron. Estas tiel kiel mi klarigis en mi la finan frazon kies li salutis min : "Kiam mi estos foririnta, vi povos paroli pri "viaj" suspektoj pri ?i tiu nokto al S^ro Stangerson, al ul?jo Jakobo, al Frederiko Larsano. al ?iuj en la kastelo kaj tiel organizi, ?is mia reveno, vigladon pri kiu, anta? la okuloj de ?iuj, vi sole havis la ideon.

Li foriris, la kompatindulo, la kompatinda viro, ne plu tro sciante tion kion li diris, anta? mia silento kaj miaj okuloj kiuj "kriis" al li ke mi konjektis la tri kvaronojn de sia sekreto. Jes, jes, vere, li devis esti tute konsternita por esti veninta al mi en tia momento kaj por forlasi F^inon Stangerson^on, kiam li havis en la kapo tiun teruran ideon pri "koincido"…

Kiam li estis foririnta, mi pripensis. Mi pripensis pri ?i tion, ke necesis esti pli ruza ol la ruza?o mem, tiel ke la viro, se li devis iri tiunokte en la ?ambron de F^ino Stangerson, tute ne suspektus dum sekundo, ke oni povus suspekti lian alvenon.

Certe ja ! Malebligi lin penetri, e? per morto, sed lasi lin sufi?e progresi por ke, morta a? vivanta, oni povus klare vidi lian viza?on ! ?ar necesis ?esi, necesis liberigi F^inon Stangerson^on de tiu latenta murdo !

Jes, mia amiko, asertis Rultabio post esti metinta sian pipon sur la tablon kaj malpleniginta sian glason, necesas ke mi tre precize vidu lian viza?on, por certi?i ke ?i eniras en la ringo kiun mi desegnis per la ta?ga fundo de mia racio.

?e tiu momento, alportante la tradician omeleton kun lardo, la gastigantino reaperis. Rultabio iom ta?zetis S^inon Mateoⁿ kaj tiu ?i montris sin la? la plej ?arma humoro.

- ?i estas multe pli gaja, li diris al mi, kiam ul?jo Mateo estas alnajlita al la lito per siaj re?matismoj ol kiam ul?jo Mateo estas rapidmova !

Sed mi ne estis nek ?e la ludoj de Rultabio, nek ?e la ridetoj de la gastigantino; mi estis entute ?e la lastaj paroloj de mia juna amiko, kaj ?e la stranga klopodo de S^ro Roberto Darzak.

Kiam li finis sian omleton kaj kiam ni estis denove solaj, Rultabio da?rigis la sinsekvon de siaj konfidencoj :

- Kiam mi sendis al vi mian depe?on ?i-matene, je la unua horo, mi haltis, li diris al mi, ?e la parolo de S^ro Darzak : "La murdinto eble venos la venontan nokton". Nun, mi povas diri al vi ke li "certe" venos . Jes, mi atendas lin.

- Kaj kio donis al vi ?i tiun certecon ? ?u ne estus hazarde…

- Silentu, interrompis min Rultabio ridetante, silentu, vi balda? diros stulta?on. Mi certas ke la murdinto venos ekde ?i tiu mateno, je la deka kaj duono, tio estas anta? via alveno, kaj konsekvence anta? ol ni ekvidis Arturoⁿ Rancoⁿ ?e la fenestro de la honorkorto…

- Ha ! Ha ! mi eligis… vere… sed ankora?, kial vi certis ekde la deka kaj duono ?

- ?ar je la deka kaj duono, mi akiris la pruvon ke F^ino Stangerson faris tiom da klopodoj por ebligi al la murdinto eniri ?i-nokte en sian ?ambron, kiom S^ro Roberto Darzak prenis da anta?zorgoj alparolante al mi, por ke li ne eniris tien…

- Ho ! Ho ! Mi ekkriis, ?u tio vere eblas !…

Kaj pli malla?te :

- ?u vi ne diris al mi ke F^ino Stangerson adoris Robertoⁿ Darzak^on ?

- Mi diris tion al vi ?ar estas la vero !

- Do vi ne trovas stranga…

- ?io estas stranga en ?i tiu afero, mia amiko, sed bone kredu ke la stranga?o kiun vi, vi konas, estas nenio apud la stranga?o kiun atendas vin !…

- Necesus konsenti, mi ankora? diris, ke F^ino Stangerson "kaj ?ia murdinto" havas inter si rilatojn almena? perleterajn ?

- Akceptu tion ! mia amiko, akceptu tion !… Vi riskas nenion !… Mi raportis al vi pri la afero de la letero sur la tablo de F^ino Stangerson, letero lasita de la murdinto ?e la nokto de la "neklarigebla galerio", letero malaperinta… en la po?o de F^ino Stangerson… Kiu povus aserti ke, "en tiu letero, la murdinto ne minacordonis F^inon Stangerson^on doni al li sekvontan konkretan rendevuon", kaj fine ke li ne informis F^inon Stangerson^on, "tuj kiam li certis pri la foriro de S^ro Darzak", ke ?i tiu rendevuo devis esti por la nokto kiu venas ?

Kaj mia amiko silente rikanis. Estis momentoj kiam mi demandis al mi ?u li tute ne primokis min.

La pordo de la gastejo malfermi?is. Rultabio staris tiel subite, ke oni povus kredi ke li ?us spertis sur sia se?o, elektran mal?ar?i?on.

- S^ro Arturo Ranco ! li ekkriis.

S^ro Arturo Ranco estis anta? ni, kaj, flegme, salutis.