17 – La neklarigebla galerio.

F^ino Matilda Stangerson aperis sur la sojlo de sia anta??ambro, ankora? da?rigas la notlibro de Rultabio. Ni estis preska? ?e ?ia pordo, en tiu galerio kie la nekredebla fenomeno ?us okazis. Estas momentoj dum kiu oni sentas sian cerbon tralasi ?iuflanken. Kuglon en la kapo, kranio kiu eksplodas, logiksidejo murdita, racio disrompita… ?io ?i sendube estis komparebla kun la sento kiu el?erpis min, "kiu malplenigis min", de la malekvilibro de ?io, de la fino de mia pensokapabla egoo, rezonanta per mia pensmaniero de homo ! La morala ruini?o de racia sistemo, kunigita de vera ruini?o de la fiziologia vidopovo, dum la okuloj ankora? klare vidas, kia terura bato sur la kranio !

Feli?e, F^ino Matilda Stangerson aperis sur la sojlo de sia anta??ambro. Mi vidis ?in; kaj tio estis distro por mia kaosa penso… Mi spiris ?in… "Mi spiris ?ian parfumon de la Sinjorino en Nigro… Kara Sinjorino en Nigro, kara Sinjorino en Nigro" kiun mi neniam plu revidos ! Dio mia ! Dek jarojn de mia vivo, la duonon de mia vivo por revidi la Sinjorino en Nigro ! Sed, ve ! Mi renkontas, de tempo al tempo, kaj e? !… kaj e? !… nur la parfumon, preska? la parfumon kies mi venis spiri la spuron, impresebla por mi sola, en la vizitejo de mia juneco !… estas tiu akra rememoro de via kara parfumo, Sinjorino en Nigro kiu irigis min al tiu ?i kiun estas tute en blanko, kaj tiel pala, tiel pala, kaj tiel bela sur la sojlo de la "neklarigebla galerio" ! ?ia bela ora hararo buklita sur la nuko lasas vidi la ru?an stelon de sia tempio, la vundon kies ?i preska? mortis… Kiam mi nur komencis akiri mian klarigon per la bona flanko, en ?i tiu afero, mi imagis ke la nokton de mistero de la "Flava ?ambro", F^ino Stangerson havis la hararon en harbendo… "Sed anta? mia eniro en la 'Flavan ?ambron', kiel mi rezonintus sen la hararo en harbendoj" ?

Kaj nun mi tute ne plu rezonas, ekde la fakto de la "neklarigebla galerio"; mi estas ?i tie, idiota, anta? la apero de F^ino Stangerson, pala kaj tiel bela. ?i estas vestinta per tualetrobo el perfekta blankeco. Oni kredus vizion, dol?an fantomon. ?ia patro brakumas ?in, pasie kisas ?in, ?ajnas unufoje pli retrovi ?in, ?ar unufoje pli ?i povintus esti perdita ! Li ne kura?as pridemandi ?in… Li kuntiras ?in en ?ian ?ambron kie ni sekvas ilin… ?ar fine necesas scii !… La pordo de la buduaro estas malferma… La du timigitaj viza?oj de la flegistinoj estas klinitaj al ni… "F^ino Stangerson demandas kion signifas ?i tiu tuta bruo". "Jen, ?i diris, estas tre simple !…" - Kiel tio estas simpla ! Kiel tio estas simpla ! - …?i havis la ideon ne dormi tiun nokton en ?ia ?ambro, ku?i sin en la sama ?ambro kiel la flegistinoj, en la buduaro… Kaj ?i fermis, por ili tri, la pordon de la buduaro… ?i havas, ekde la krima nokto, timojn, subitajn timojn tre kompreneblaj, ?u ne ?… Kiu komprenos kial, ?i-nokte precize "kiam li estis revenonta", ?i en?losis sin la? tre feli?a "hazardo" kun siaj virinoj ? Kiu komprenos kial ?i rifuzas la volon de S^ro Stangerson tranokti en la salono de sia filino, ?ar lia filino timas ? Kiu komprenos kial la letero kiu estis anta? momento sur la tablo de la ?ambro, "ne plu estas tie" !… Tiu kiu komprenos tion, diros : F^ino Stangerson sciis ke la murdinto devis reveni… ?i ne kapablis malebligi lin reveni… ?i sciigis neniun ?ar necesas ke la murdinto restu nekonata… nekonata de ?ia patro, nekonata de ?iuj… krom de Roberto Darzak.

?ar S^ro Darzak nun devas koni lin… Li eble konis lin anta?e ! Rememoru la frazon de la ?ardeno de la Elizeo : "?u necesos al mi, por meriti vin, fari krimon ? Kontra? kiu, la krimo, krom "kontra? la obstaklo", kontra? la murdonto ? Rememoru ankora? ?i tiun frazon de S^ro Darzak por respondo al mia demando : "?u tio tute ne malpla?us al vi ke mi malkovras la murdinton ? - Ha ! Mi ?atus mortigi lin per mia mano !" Kaj mi rebatis al li : "vi ne respondis al mia demando !" Tio kio estis vera. Vere, vere, S^ro Darzak tiel bone konas la murdinton ke li timas ke mi lin malkovras, "volante e? mortigi lin". Li faciligis mian enketon nur pro du kialoj : unue ?ar mi devigis lin pri tio; poste, por pli bone atenti al ?i…

Mi estas en la ?ambro… en ?ia ?ambro… Mi rigardas ?in ja… kaj mi anka? rigardas la lokon kie estis la letero anta? momento… F^ino Stangerson ekprenis la leteron; ?i tiu letero estis por ?i, evidente… evidente… Ha ! kiel la kompatindulino tremas… ?i tremas dum la fantasta rakonto kiun ?ia patro faras al ?i pri la ?eesto de la murdinto en sia ?ambro kaj pri la postkuro kies li estis la celo… Sed estas videbla… estas videbla ke ?i estas tute kvietigita nur kiam oni asertas al ?i ke la murdinto, per nekredebla sor?a?o, sukcesis eskapi de ni.

Kaj poste, estas silento… Kia silento !… Ni ?iuj estas tie, rigardante "?in"… ?ia patro, Larsano, ul?jo Jakobo kaj mi… Kiaj pensoj ?ermas en tiu silento ?irka? ?i ?… Post la okaza?o de tiu ?i nokto, post la mistero de la "neklarigebla galerio", post tiu ?i mirindega reala?o pri la lo?igado de la murdinto en ?ia ?ambro, de ?i, ?ajnas al mi ke ?iuj pensoj, ?iuj, de tiuj kiuj treni?as sub la kranio de ul?jo Jakobo, ?is tiuj kiuj "naski?as" sub la kranio de S^ro Stangerson, ?iuj povus esti tradukitaj per ?i tiuj vortoj kiujn oni direktus al ?i : "Ho ! Vi kiu konas la misteron, klarigu ?in al ni, kaj ni eble savos vin !" Ha ! Kiel mi ?atus savi ?in… de ?i mem kaj de la alia !… Mi ploras pro tio… Jes, mi sentas miajn okulojn pleni?i per larmoj anta? tiom da mizero tiel kruelege ka?ita.

?i estas tie, tiu kiu havas la parfumon de la "Sinjorino en Nigro"… Mi finfine vidas, hejme, en ?ia ?ambro, en tiu ?ambro kie ?i ne volis akcepti min… en tiu ?ambro "kie ?i silentas", kie ?i da?rigas silenti. Ekde la fatala horo de la "Flava ?ambro", ni gravitas ?irka? tiu nevidebla kaj muta virino por scii tion kion ?i scias. Nia deziro, nia volo scii devas esti plia turmento por ?i. Kiu diras al ni ke se "ni scii?us", la konon de "?ia" mistero ne estos la signalo de pli terura dramo ol tiuj kiuj jam disvolvi?is ?i tie ? Kiu diras al ni ke ?i ne mortos pro tio ? Kaj tamen ?i preska? mortis… kaj ni nenion scias… A? pli ?uste, estas tiuj kiuj nenion scias… Sed mi… se mi scius "kiun", mi scius ?ion… Kiu ? Kiu ? Kiu ?… kaj ne sciante kiun, mi devas silenti, pro kompato al ?i, ?ar tute ne estas dubo ke ?i ja scias kiel "li" ja fu?is el la "Flava ?ambro" kaj tamen ?i silentas. Kial mi parolus ? Kiam mi scios kiun, "mi parolos al li !

?i nun rigardas nin… sed de malproksime… kvaza? ni ne estus en ?ia ?ambro… S^ro Stangerson rompas la silenton. S^ro Stangerson deklaras ke ekde nun, li ne plu forlasos la apartamenton de sia filino. Estas vane ke tiu ?i volas malpermesi ?i tiun formalan volon, S^ro Stangerson firme eltenas.

Li tie eklo?i?os ?i-nokte mem, li diras. Post tio, nur okupata pri la sano de sia filino, li ripro?as al ?i esti elliti?inta… poste li subite diras al ?i malgrandajn infanajn parolojn… Li ridetas al ?i… Li ne plu tro scias nek tion kion li diras, nek tion kion li faras… La famkonata profesoro perdas la sa?on… Li ripetas senkoherajn vortojn kiuj atestas la konfuzon de sia menso… tiu de la nia ne estas multe pli bona. F^ino Stangerson tiam diris per tiom dolora vo?o, ?i tiujn simplajn vortojn "Patro mia ! Patro mia !" ke tiu ?i ekploregas. Ul?jo Jakobo mungi?as kaj Frederiko Larsano, li mem, devigas deturni sin por ka?i sian emocion. Mi ja ne plu eltenas… mi ne plu pensas, ne plu sentas, mi estas malpli ol vegetalo. Mi na?zas min.

Estas la unua fojo ke Frederiko Larsano trovi?as, kiel mi, anta? F^ino Stangerson, de post la atenco de la "Flava ?ambro". Kiel mi, li insistis por povi pridemandi la kompatindulinon; sed ne pli ol mi, li estis akceptita. Al li kiel al mi, oni ?iam faris la saman respondon : F^ino Stangerson estis tro malforta por akcepti nin, la pridemandadoj de la enketju?isto sufi?e lacigis ?in, ktp… Tie estis evidenta malvolonteco por helpi nin en niaj esploradoj kiu ja ne surprizis min, sed kiu ankora? mirigis Frederikoⁿ Larsanoⁿ. Estas vere ke Frederiko Larsano kaj mi havas tute malsaman koncepton pri la krimo…

…Ili ploras… Kaj mi ankora? surprizi?as ripeti funde de mi : Savi ?in !… savi ?in kontra? ?i ! savi ?in sen kompromiti ?in ! savi ?in sen tio ke "li" parolu ! Kiu : "li" ? - "Li", la murdinto… Kapti lin kaj fermi la bu?on al li !… Sed S^ro Darzak a?digis tion : "por fermi al li la bu?on, necesas mortigi lin !

Logika konkludo de la eskapitaj frazoj de S^ro Darzak. ?u mi rajtas mortigi la murdinton de F^ino Stangerson ? Ne !… Sed ke li nur donu al mi la okazon. Por vidi ?u li estas, ververe, el karno kaj ostoj ! Por vidi lian kadavron, ?ar oni ne sukcesas kapti sian vivantan korpon !

Ha ! Kiel komprenigi al tiu ?i virino, kiu e? ne rigardas nin, kiu estas tute en sia timego kaj en la doloro de sia patro, ke mi kapablas ?ion por savi ?in… Jes… jes… mi rekomencos reakiri mian racion per la bona flanko kaj mi realigos mirinda?ojn…

Mi anta?eniras al ?i… Mi volas paroli, mi deziras petegi ?in fidi al mi… Mi ?atus a?digi ?in per kelkaj vortoj, nur komprenitaj de ?i kaj de mi, ke mi scias kiel ?ia murdinto eliris el la "Flava ?ambro", ke mi divenis la duonon de ?ia sekreto… kaj ke mi kompatas ?in ja, per mia tuta koro… Sed jam ?ia gesto instigas nin lasi ?in sola, esprimas lacecon, la bezonon de tuja ripozo… S^ro Stangerson petas nin iri al niaj ?ambroj, dankas nin, reen sendas nin… Frederiko Larsano kaj mi salutas, kaj sekvata de ul?jo Jakobo, ni revenas al la galerio. Mi a?das Frederikoⁿ Larsanoⁿkiu flustras : "Stranga ! Stranga !…" Li signas al mi eniri en sian ?ambron. ?e la sojlo, li turnas sin al ul?jo Jakobo. Li demandas al li :

- ?u vi ja bone vidis lin ?

- Kiu ?

- La viron !

- Se mi vidis lin !… Li havis lar?an rufan barbon, rufajn harojn…

- Estas tiel kiel li aperis al mi, mi eligis.

- Kaj anka? al mi, diras Frederiko Larsano.

La granda Fre?jo kaj mi, ni nun estas solaj, parolante pri la afero en lia ?ambro.

Ni parolas pri tio dum horo, zorge analizante la aferon la? ?iuj direktoj. Estas klare ke Fre?jo, pro la demandoj kiujn li metas al mi, pro la klarigoj kiujn li donas al mi, estas konvinkita - malgra? liaj okuloj, malgra? miaj okuloj, malgra? ?iuj okuloj - ke la homo malaperis tra ia sekreta pasejo de ?i tiu kastelo kiun li konis.

- ?ar li konas la kastelon, li diris al mi; li bone konas ?in…

- Li estas viro kun prefere granda staturo, tre beltalia…

- Li havas la talion kiu estas necesa… flustras Fre?jo…

- Mi komprenas vin, mi diras… sed kiel vi klarigas la rufan barbon, la rufajn harojn ?

- Tro da barbo, tro da haroj… Posti?oj, diras Frederiko Larsano.

- Estas haste dirita… Vi estas ankora? okupita de la penso de Roberto Darzak… Vi do neniam sukcesos formeti tion ?… Mi ja certas ke li estas senkrima…

- Des pli bone ! Mi deziras tion… sed vere ?io kondamnas lin… ?u vi rimarkis la pa?ojn sur la tapi?o ?… Venu vidi ilin…

- Mi vidis ilin… Ili estas "la elegantaj pa?oj" rande de la lageto.

- Ili estas la pa?oj de Roberto Darzak, ?u vi neos tion ?

- Evidente, oni povas erari pri ili…

- ?u vi rimarkis ke la spuro de ?i tiuj pa?oj "ne revenas" ? Kiam la viro eliris el la ?ambro, persekutata de ni ?iuj, liaj pa?oj tute ne lasis spurojn…

- La viro eble estis en la ?ambro "ekde horoj". La koto de liaj botetoj seki?is kaj li movi?is la? tiel rapideco sur la pintoj de liaj botetoj… Oni vidis lin forkuri, la viron… oni ne a?dis lin…

Subite mi interrompas ?i tiujn dirojn sen sekvo, sen logiko, malindajn de ni. Mi signas al Larsano por a?skulti :

"Tie, malsupre… oni fermas pordon…"

Mi levi?as; Larsano sekvas min; ni malsupreniras al la tereta?o de la kastelo; ni eliras el la kastelo. Mi kondukas Larsanoⁿ al la malgranda korbela ?ambro kies la teraso rigardas sub la fenestro de la turnanta galerio. Mia fingro indikas tiun nune fermitan pordon, malfermita anta? momento, sub kiu filtras lumo.

- La gardisto ! diris Fre?jo.

- Ni iru tien ! mi flustris al li…

Kaj, decidita, sed decidita pri kio, ?u mi sciis ? decidita kredi ke la gardisto kulpas ? ?u mi asertus tion ? Mi anta?eniras kontra? la pordon, kaj mi frapas subitan baton.

Kelkaj pensos ke ?i tiu reveno al la pordo de la gardisto estas tre malfrua… kaj ke nia unua tasko de ?iuj, post esti konstatantaj ke la murdinto eskapis de ni en la galerio, estis ser?i lin ?ien aliloken, ?irka? la kastelo, en la parko… ?ien…

Se oni faras al ni tian kontra?diron, ni havas por respondi nur tion : Estis ke la murdinto malaperis de la galerio tiel "ke ni reale pensis ke li ne plu estis ie ajn" ! Li eskapis de ni kiam ni ?iuj havis la manon sur li, kiam ni preska? tu?is lin… ni ne plu havis ian viglecon por imagi ke ni povus nun malkovri lin en la mistero de la nokto kaj de la parko. Fine, mi diris al vi per kiu ?oko ?i tiu malapero skuis al mi la kranion !

…Tuj kiam mi frapis, la pordo malfermi?is; la gardisto demandis al ni, per kvieta vo?o, tion kion ni deziris.

Li estis en nokto?emizo "kaj estis enliti?onta"; La lito ne estis jam malaran?ita…

Ni eniris; mi miris.

- Nu ! vi ne estas jam enliti?inta ?…

- Ne ! li respondis per kruda vo?o… Mi iris rondviziti la parkon kaj la arbaron… Mi ?us revenis… Nun mi havas dormemon… Bonan vesperon !…

- A?skultu, mi eligis… Estis anta? momento, apud via fenestro, ?tupetaro…

- Kiu ?tupetaro ? Mi ne vidis ?tupetaron ! Bonan vesperon !…

Kaj li tutsimple foririgis nin.

Ekstere, mi rigardis Larsanoⁿ. Li estis senesprima.

- Nu ? mi eligis…

- Nu ? ripetis Larsano…

- ?u tio tute ne malfermas al vi horizontojn ?