12 – La irbastono de Frederiko Larsano.

Mi preti?is por forlasis la kastelon nur ?irka? la sesa vespere, kunportante la artikolon kiun mia amiko rapide skribis en la saloneto kiun S^ro Roberto Darzak metigis sub nia dispono. La reportero devis dormi en la kastelo, utiligante tiun neklarigeblan gastigon kiun proponis al li S^ro Roberto Darzak, al kiu S^ro Stangerson, en ?i tiuj malgajaj momentoj, konfidis ?iujn hejmajn zorgojn. Tamen li volis akompani min ?is la stacidomo de Epine. Trairante la parkon, li diris al mi :

- Frederiko Larsano vere estas tre forta kaj ne ?telis sian reputacion. Vi scias kiel li sukcesis retrovi la ?uojn de ul?jo Jakobo ! Proksime de la loko kie ni rimarkis la spuron de "elegantaj pa?oj" kaj la malaperon de la premsignoj de la dikaj ?uoj, ortangula kavo en la malseka tero atestis ke tie estis ?tono anta?nelonge. Larsano priser?is ?i tiun ?tonon sen trovi ?in, kaj tuj imagis ke ?i servis al la murdinto por teni funde de la lageto la ?uojn kies la viro volis for?eti. La kalkulo de Fre?jo estis bonega kaj la sukceso de liaj esploradoj pruvis ?in. ?i tio eskapis min; sed estas juste diri ke mia menso cetere jam foriris, ?ar pro la tro multa da mensogaj atestoj pri sia pasado postlasita de la murdinto kaj pro la mezuro de la nigraj pa?oj kongruanta kun la mezuro de la pa?oj de ul?jo Jakobo, kiun mi konstatis sen ke li suspektis ?in sur la planko de la "Flava ?ambro", la pruvo jam estis farita la? mia opinio, ke la murdinto volis fordirekti la suspekton al flanko de ?i tiu maljuna servisto. Estas tio kio permesis al mi diri al tiu ?i, se vi memoras tion, ke, ?ar oni trovis bereton en tiu ?i fatala ?ambro, ?i devis ?ajni al la lia, kaj doni al li priskribon de naztuko absolute simila al tiu kiun mi vidis lin uzi. Larsano kaj mi, ni estis en akordo ?is tiam, sed ni ne plu estas de tiam, KAJ TIO BALDA? ESTOS TERURA, ?ar li tre sincere aliras al eraro kiun necesos al mi batali per nenio !

Mi miris pri la tre kaj tre serioza tono kiun mia juna amiko eldiris ?i tiujn lastajn parolojn.

Li denove ripetis :

"JES, TERURA, TERURA !… Sed ?u vere estas batali per nenio ke batali "per la ideo"!

En tiu momento ni pasis malanta? la kastelon. Jam nokti?is. Fenestro de la unua eta?o estis duonfermita. Malforta lumeto venis de tie, same kiel kelkaj bruoj kiuj kaptis nian atenton. Ni anta?eniris ?is ni atingis la embrazuron de pordo kiu trovi?is sub la fenestro. Rultabio komprenigis min per vorto malla?te eldirita ke ?i tiu fenestro rigardis al la ?ambro de F^ino Stangerson. La bruoj kiuj haltigis nin silenti?is, poste rekomencis dum momento. Ili estis obtuzigitaj ?emadoj… Ni povis kapti nur tri vortojn kiuj alvenis distingeble al ni : "Kompatinda Roberto mia !" Rultabio metis la manon sur mian ?ultron kaj sin klinis al mia orelo :

- Se ni povus scii, li diris al mi, tion kio estas dirata en tiu ?ambro, mia enketo rapide fini?us…

Li rigardis ?irka? si; la vespera ombro envolvis nin; ni vidis apena? pli for ol la mallar?an gazonon borderita de arboj, kiu etendi?is malanta? la kastelo. La ?emadoj denove silentis.

- ?ar oni ne povas a?di, da?rigis Rultabio, oni almena? tuj provos vidi…

Kaj li kuntiris min, signante al mi malla?tigi la bruon de miaj pa?oj, transe de la gazono ?is la pala trunko de iu fortika betulo, kies oni videtis la blankan linion en la mallumo.

?i tiu betulo stari?is ?uste anta? la fenestro kiu interesis nin kaj ?iaj unuaj bran?oj estis preska? ?e la nivelo de la unua eta?o de la kastelo. Supre sur tiuj bran?oj, oni certe povus vidi tion kio okazis en la ?ambro de F^ino Stangerson; kaj tia fakte estis la penso de Rultabio ?ar, ordoninte min resti muta, li brakumis la trunkon per siaj junaj viglaj brakoj kaj ekgrimpis. Li balda? perdi?is en la bran?oj, poste estis granda silento.

Tie, anta? mi, la duonfermita fenestro estis ankora? lumita. Mi vidis neniun ombron pasi en tiu lumeto. La arbo super mi restis silenta; mi atendis; subite mia orelo sensis en la arbo ?i tiujn vortojn :

- Post vi !…

- Post vi, mi petegas vin !

Oni interparolis, tie supre, super mia kapo… oni faris unu post la alia ?entila?ojn, kaj kia ne estis mia mirego vidi aperi sur la glata kolono de la arbo, du homaj formoj kiuj balda? tu?is la grundon ! Rultabio supreniris tute sola kaj malsupreniris "po du".

- Saluton, sinjoro Sinklero !

Li estis Frederiko Larsano… La policano jam okupis la observejon kiam mia juna amiko kredis alveni sola tien… Nek unu nek la alia cetere zorgis pri mia miro. Mi kredis kompreni ke ili spektis supre ?e ilia observejo scenon plenan de tenereco kaj de malespero inter F^ino Stangerson, ku?anta en ?ia lito, kaj S^ro Darzak genue ?e ?ia litkapo. Kaj jam ?iu ?ajnis tre singarde tiri el tio malsamajn konkludojn.

Estis facile diveni ke tiu sceno ka?zis grandan efekton en la menso de Rultabio favore al S^ro Roberto Darzak, dum en tiu de Larsano, ?i atestis nur perfektan hipokritecon servita de supera arto de la fian?o de F^ino Stangerson…

Kiam ni alvenis al la krado de la parko, Larsano haltigis nin :

- Mia irbastono ! li ekkriis…

- ?u vi forgesis vian irbastonon ? demandis Rultabio.

- Jes, respondis la policano… Mi lasis ?in tie, apud la arbo…

Kaj li forlasis nin, dirante, ke li estis tuj kuni?onta al ni…

- ?u vi rimarkis la irbastonon de Frederiko Larsano ? demandis la reportero kiam ni estis solaj. ?i estas tute nova bastono… kiun mi neniam vidis kun li… Li ?ajnas multe ?ati ?in… li ne forlasas ?in… Oni pensus ke li timas ke ?i trafus en fremdajn manojn… Anta? tiu tago, mi neniam vidis irbastonon ?e Frederiko Larsano… Kie li trovis tiun bastonon ? Ne estas nature ke viro kiu neniam kunportas irbastonon, ne plu faras pa?on sen irbastono, ?e la morga?o de la krimo de la Glanejo… La tagon de nia alveno en la kastelo, kiam li ekvidis nin, li remetis sian horlo?on en sian po?on kaj levprenis sian bastonon de la grundo, gesto al kiu mi eble malpravis taksi nenian gravecon !

Ni nun estis ekster la parko; Rultabio diris nenion… Lia penso, certe, ne forlasis la irbastonon de Frederiko Larsano. Mi ricevis la pruvon kiam, malsuprenirante la deklivon de Epine, li diris al mi :

- Frederiko Larsano alvenis al la Glanejo anta? mi; li komencis sian enketon anta? mi; li havis tempon scii aferojn kiujn mi ne scias kaj povis trovi aferojn kiujn mi ne scias… Kie li trovis tiun irbastonon ?…

kaj li aldonis :

- Estas probable ke lia suspekto - pli ol lia suspekto, lia rezonado - kiu iras tiel rekte al Roberto Darzak, devas rilati de io palpebla kiun li palpas, "li", kaj kiun mi ne palpas, "mi"… ?u tio estus tiu bastono ?… Kie diable li sukcesis trovi tiun irbastonon ?

En Epine, necesis atendi la trajnon dum dudek minutoj; ni eniris en drinkejon. Preska? tuj, malanta? ni, la pordo remalfermi?is kaj Frederiko Larsano aperis svingante la nomitan irbastonon…

- Mi retrovis ?in ! Li eligis ridante.

?iuj tri, ni sidi?is ?e tablo. Rultabio ne deturnis la okulojn de la irbastono; li estis tiel enpensa, ke li ne vidis interkonsentan signon kiun Larsano direktis al fervoja dungito, tre juna viro kies la mentono ornami?is per malgranda, malbone kombita, blonda kaprobarbo. La dungito stari?is, pagis sian trinka?on, salutis kaj eliris. Mi mem taksintus nenian gravecan al ?i tiu signo se ?i ne estus revokita en mian memoron kelkajn monatojn pli poste, okaze de la reapero de la blonda kaprobarbulo dum unu el la plej tragikaj minutoj de ?i tiu rakonto. Mi tiam scii?is ke la blonda kaprobarbulo estis agento de Larsano, komisiita de li por priatenti la venojn kaj revenojn de la voja?antoj en la stacidomo de Epine-sur-Or?e, ?ar Larsano neglektis nenion pri tio kion li kredis utila por li.

Mi redirektis la okulojn al Rultabio.

- Ha tio ! sinjoro Fre?jo ! li diris, de kiam vi do havas irbastonon ?… Mi ?iam vidis vin promenadi kun manoj en la po?oj !

- Estas donaco kiun oni faris al mi, respondis la policano…

- Estas de nelonge, insistis Rultabio.

- Ne, oni donacis ?in al mi en Londono…

- Estas vere, vi revenis el Londono, sinjoro Fre?jo… ?u oni povas vidi ?in, vian irbastonon ?…

- Evidente…

Fre?jo transdonis la bastonon al Rultabio. ?i estis granda bambuflava irbastono kun bekforma tenilo, ornamita de orringo.

Rultabio atente esploris ?in.

- Nu, li eligis, relevante ?erceman kapon, oni donacis al vi en Londono irbastonon de Francio !

- Eblas, eligis Fre?jo, netimigebla…

- Legu la markon ?i tie en minusklaj literoj : "Skatoleto, 6b, Operejo…"

- Oni fakte lavigas sian tola?on en Londono⁽¹⁾, diris Fre?jo… la angloj povas same a?eti siajn irbastonojn en Parizo…

Rultabio redonis la bastonon. Kiam li trovis mian kupeon, li diris al mi :

- ?u vi retenis la adreson ?

- Jes, "Skatoleto, 6b, Operejo… Fidu al mi, vi ricevos noton morga? matene.

Dum la vespero mem, fakte, en Parizo, mi vidis S^ron Skatoletoⁿ, komerciston de irbastonoj kaj de pluvombreloj, kaj mi skribis al mia amiko :

"Iu viro kiu erarige respondanta al la priskribo de S^ro Roberto Darzak, saman staturon, iomete kurbi?antan, saman la?makzelan barbon, mastikkoloran surtuton, bul?apelon, venis a?eti similan irbastonon, kiel tiu kiu interesas nin dum la vespero mem de la krimo, ?irka? la oka".

Sro Skatoleto tute ne vendis similan ekde du jaroj. La irbastono de Fre?jo estas nova. Temas do fakte pri tiu kiun li havas inter la manoj. Ne estas li kiu a?etis ?in ?ar li tiam trovi?is en Londono. Kiel vi, mi pensas ke li trovis ?in ie ?irka? S^ro Roberto Darzak… Sed tiam, se kiel vi asertas tion, la murdinto estis en la "Flava ?ambro" de la kvina, a? e? la sesa, ?ar la dramo okazis nur ?irka? noktomezo, la a?etado de ?i tiu bastono certigas nerefuteblan alibion al S^ro Roberto Darzak".