03 – "Viro trapasis kiel ombro tra la ŝutroj".

Duonhoron poste, ni estis, Rultabio kaj mi, sur la kajo de la stacio de Orleano, atendante la ekveturon de la trajno kiu balda? forlasos nin en Epine-sur-Or?e. Ni vidis alveni la prokuroraron de Korbejo, reprezentita de S^ro de Marketo kaj lia registristo. S^ro de Marketo tranoktis en Parizo kun sia registristo por spekti, ?e La Skalao, la lastan provludon de revueto kies li estis la maskita a?toro kaj kiun li subskribis simple : "Castigat Ridendo⁽¹⁾".

S^ro de Marketo komencis esti nobla maljunulo. Li plejofte estis plena de ?entileco kaj de galanteco, kaj havis dum sia tuta vivo nur unu pasion : tiun de drama arto. En sia kariero de ju?isto, li vere nur interesi?is pri la aferoj kapablaj doni al li almena? la naturon de faro. Kvankam dece parenca, li povintus aspiri al plej altaj ju?aj situacioj, li reale ?iam ajn laboris nur por "alveni" al la romantika Pordego Sankta-Martino a? al la pensema Odeono. Tia idealo kondukis lin, ?e la vivofino, esti enketju?isto en Korbejo, kaj subskribi per "Castigat Ridendo" sengravan nedecan akton ?e la Skalao.

La afero de la "Flava ?ambro", pro sia neklarigebla aspekto, devis ?armi spiriton tiel… literaturan. ?i multege interesis lin; kaj S^ro de Marketo ?etis sin al ?i malpli kiel ju?isto sciavida pri la vero ol kiel amatoro de dramaj implika?oj kies ?iuj kapabloj estas stre?intaj al la mistero de intrigo, kaj tamen kiu tiom anta?timas nenion ol atingi la finon de la lasta akto kie ?io klari?as.

Tiel, dum la momento kiam ni renkontis lin, mi a?dis S^ron de Marketoⁿ diri kun suspiro al sia registristo :

- Nur, mia kara sinjoro Maleno, nur ke ?i tiu entreprenisto, kun sia pio?o, ne malkonstruu al ni tiom belan misteron !

- Ne timu, respondis S^ro Maleno, lia pio?o eble detruos la pavilonon, sed ?i lasos nian aferon netu?ita. Mi palpis la murojn kaj esploris plafonon kaj plankon, kaj mi estas sperta. Oni ne erarigas min. Ni povas esti trankvilaj. Ni scios nenion. Estante tiel trankviligita sian ?efon, S^ro Maleno montris nin per diskreta kapmovo al S^ro de Marketo. La viza?o de tiu ?i morozi?is, kaj ?ar li vidis venante al li, Rultabioⁿ kiu jam sen?apeli?is, li sin ?etegis al pordo kaj eksaltis en la trajnon, duonvo?e sendante al sia registristo : "?efe neniu ?urnalistoj !"

S^ro Maleno rebatis : "Komprenita !", haltis Rultabioⁿ en sia kurado kaj havis pretendon malhelpi lin enveturi?i en la kupeon de la enketju?isto.

- Pardonu, sinjoroj ! ?i tiu kupeo estas rezervita…

- Mi estas ?urnalisto, sinjoro, redaktoro ?e La Epoko, eligis mia juna amiko, kun multa uzo de salutoj kaj de ?entilecoj, kaj mi havas vorteton por diri al S^ro de Marketo.

- S^ro de Marketo estas tre okupata de sia enketo…

- Ho ! Lia enketo estas tute indiferenta por mi, bonvolu kredi tion… Mi ja ne estas redaktoro pri diversa?oj, diris la juna Rultabio kies la malsupra lipo tiam esprimis senfinan malestimon por la literaturo de la "diversa?oj"; mi estas kronikisto pri teatroj… Kaj ?ar mi devas fari, ?i-nokte, mallongan recenzon pri la revuo de la Skalao…

- Enveturi?u, sinjoro, mi petas vin, eligis la registristo, cedante sian lokon.

Rultabio jam estis en la kupeo.

Mi sekvis lin tien. Mi sidi?is apud li; la registristo grimpis kaj fermis la pordon.

S^ro de Marketo rigardis sian registriston.

- Ho ! Sinjoro, komencis Rultabio, ne ripro?u "?i tiun bravulon" se mi fortordis la instrukcion; ne estas al S^ro de Marketo ke mi volas havi la honoron paroli : estas al S^ro "Castigat Ridendo"!… Permesu min gratuli vin, kiel teatra kronikisto ?e La Epoko…

Kaj Rultabio, prezentinte min unue, prezentis sin poste.

S^ro de Marketo, kun malkvieta gesto, karesis sian pintan barbon. Li esprimis per kelkaj vortoj al Rultabio, ke li estis tro modesta a?toro, por deziri ke la vualo de sia pse?donimo estu publike demetita, kaj li tre esperis ke la entuziasmo de la ?urnalisto por la verko de la dramaturgo tute ne iros ?is sciigi al la lo?antaroj ke S^ro "Castigat Ridendo" ne estis alia ol la enketju?isto de Korbejo.

- La verko de la drama a?toro povus difekti, li aldonis post apena?a hezito, al la laboro de la ju?isto… ?efe en provinco kie oni restis iom rutina…

- Ho ! Fidu al mia diskreteco ! ekkriis Rultabio, levante manojn, kiuj atestigis la ?ielon.

La trajno tiam ekruli?is…

- Ni foriras ! eligis la enketju?isto, mirigita vidi nin voja?i kun li.

- Jes, sinjoro, la vero ekiras… diras afable ridetante la reportero… irado al la kastelo de la Glanejo… Bela afero, sinjoro de Marketo, bela afero !

- Obskura afero ! Nekredebla, nesondebla, neklarigebla afero… kaj mi timas nur unu aferon, sinjoro Rultabio… estas ke la ?urnalistoj provas voli klarigi ?in…

Mia amiko sentis la frontan frapon.

- Jes, li simple eligis, necesas timi tion. Ili enmiksi?as ?ion. Pri mi, mi parolas al vi nur ?ar la hazardo, sinjoro enketju?isto, la simpla hazardo metis min sur via vojo kaj preska? en via kupeo.

- Kien vi do iras ? demandis S^ro de Marketo.

- Al la Kastelo de la Glanejo, eligis senhezite Rultabio.

S^ro de Marketo eksaltis.

- Vi ne eniros tien, sinjoro Rultabio !…

- ?u vi kontra?staros ? eligis mia amiko, jam preta por batalo.

- Tute ne ! Mi tro ?atas la gazetaron kaj la ?urnalistojn por esti malagrabla al ili pri io ajn, sed S^ro Stangerson konsignis sian pordon al ?iuj. Kaj ?i estas bone gardata. Neniu ?urnalisto sukcesis hiera? transpasi la kradon de la Glanejo.

- Des pli bone, rebatis Rultabio, mi bone alvenas.

S^ro de Marketo kunpremis siajn lipojn kaj ?ajnis preta subteni obstinan silenton. Li iomete malstre?i?is nur kiam Rultabio ne plu lasis lin nescii ke ni iris al la Glanejo por tie premi la manojn de "malnova intima amiko", li asertis, parolante pri Roberto kiun li eble vidis unu fojon en sia vivo.

- Tiu kompatinda Roberto ! da?rigis la juna reportero… Tiu kompatinda Roberto ! li kapablas morti pro tio… Li tiom amis F^inon Stangerson^on…

- La doloro de S^ro Roberto vere vekas kompaton… lasis eskapi kiel malplezure S^ro de Marketo…

- Sed necesas esperi ke F^ino Stangerson estos savita…

- Ni esperas tion… lia patro hiera? diris al mi ke se ?i nepre mortus, li ja tute ne prokrastus iri kuni?i al ?i en la tombo… Kia nekalkulebla perdo por la scienco !

- La vundo ?e la tempio estas serioza, ?u ne ?…

- Evidente ! Sed estas nekredebla ?anco ke ?i ne estis mortiga… La bato estis forte donita !…

- Ne estas do la revolvero kiu vundis F^inon Stangerson^on, eligis Rultabio… ?etante al mi triumfan rigardon.

S^ro de Marketo ?ajnis tre embarasita.

- Mi diris nenion, mi volas diri nenion, kaj mi diros nenion !

Kaj li turnis sin al sia registristo, kvaza? li ne plu konis nin…

Sed oni ne tiel liberi?is de Rultabio. ?i tiu alproksimi?is al la enketju?isto, kaj montrante La Matenoⁿ kiun li eltiris el sia po?o, li diris al li :

- Estas io, sinjoro enketju?isto, kiun mi povas demandi al vi sen riski maldiskreta?on. ?u vi legis la raporton de La Mateno ? ?i estas absurda, ?u ne ?

- Tute ne, sinjoro…

- Kaj kio ! La "Flava ?ambro" havas nur unu kraditan fenestron kies la stangoj ne estis malfiksitaj, kaj unu pordon kiun oni enrompis… kaj oni ne trovas murdinton ene !

- Tiel estas, sinjoro ! Tiel estas !.. Estas tiel ke la demando sin metas !…

Rultabio nenion pli diris kaj eniris en nekonataj pensadoj… Kvaronhoro forfluis.

Kiam li revenis al ni, li diris ankora? alparolante al la enketju?isto :

- Kiel estis tiun nokton la hararan?o de F^ino Stangerson ?

- Mi ne komprenas, diris S^ro de Marketo.

- Tio ?i estas el la lasta graveco, rebatis Rultabio. La haroj en harbendo, ?u ne ? Mi certas ke ?i surhavis tiun nokton, la nokton de la dramo, la harojn en harbendo !

- Nu, sinjoro Rultabio, vi eraras, respondis la enketju?isto; F^ino Stangerson kombis al si tiun vesperon, la harojn tute levitajn en plekta?o sur la kapo… Tio devas esti ?ia kutima hararan?o… La frunto tute malkovrita, mi povas aserti tion al vi ?ar ni longe ekzamenis la vundon. Ne estis sango en haroj… kaj oni ne tu?is la hararon ekde la atenco.

- Vi estas certa ! ?u vi certas ke F^ino Stangerson, la nokton de la atenco, ne havis "la harojn en harbendo" ?…

- Tute certe, da?rigis la ju?isto ridetante, ?ar ?uste mi ankora? a?das la kuraciston diri al mi dum mi ekzamenis la vundon : "Estas tre doma?e ke F^ino Stangerson kutimas kombi sin kun la haroj levitaj sur la frunto. Se ?i estus aran?inta la hararon per harbendo, la bato kiun ?i ricevis ?e la tempio, estintus moderigita". Nun mi diros al vi ke estas strange ke vi taksas kiel gravan…

- Ho ! Se ?i ne havis la harojn en harbendo ! ?emis Rultabio, kien ni iras ? Kien ni iras ? Necesos ke mi informi?as.

Kaj li montris afliktitan geston.

- Kaj ?u la vundo ?e la tempio estas terura ? li ankora? demandis.

- Terura.

- Nu, per kiu armilo ?i estis farita ?

- Tiu ?i, sinjoro, estas la sekreto de enketo.

- ?u vi retrovis ?i tiun armilon ?

La enketju?isto ne respondis.

- Kaj la vundo ?e la gor?o ?

?i tie, la enketju?isto bonvolis konfidi al ni ke la vundo ?e la gor?o estis tia kia oni povis certigi tion, la? la opinio mem de la kuracistoj, ke "se la murdanto estus preminta tiun gor?on kelkajn sekundojn plu, F^ino Stangerson mortis strangolita.

- La afero, tia kia ?in raportas La Mateno, obstineme reparolis Rultabio, ?ajnas al mi pli kaj pli neklarigebla. ?u vi povas diri al mi, sinjoro ju?isto, kiuj estas la aperturoj de la pavilono, pordoj kaj fenestroj ?

- Estas kvin, respondis S^ro de Marketo, post esti tusinta du a? tri fojojn, sed ne plu rezistanta al la deziro kiun li havis elmontri la tutan nekredeblan misteron de la afero kiun li esploris. Estas kvin el kiuj la pordo de la vestiblo kiu estas la sola enira pordo de la pavilono, pordo ?iam a?tomate fermita kaj kapabla malfermi?i, a? de interne, a? de ekstere, nur per du apartaj ?losiloj kiuj neniam forlasas la ul?jon Jakoboⁿ kaj S^ron Stangerson^on. F^ino Stangerson tute ne bezonas ?in ?ar la ul?jo Jakobo estas konstante en la pavilono kaj ke, dum la tago, ?i tute ne forlasas sian patron. Kiam ili sin pelis, ?iuj kvar, en la "Flavan ?ambron" kies ili fine frakasis la pordon, la eniran pordon de la vestiblo, ?i ja estis restinta fermita kiel ?iam, kaj la du ?losiloj de ?i tiu pordo estis unu en la po?o de S^ro Stangerson, la alia en la po?o de ul?jo Jakobo. Pri la fenestroj de la pavilono, ili estas kvar : la sola fenestro de la "Flava ?ambro", la du fenestroj de la laboratorio kaj la fenestro de la vestiblo. La fenestro de la "Flava ?ambro" kaj tiuj de la laboratorio rigardas al la kamparo; nur la fenestro de la vestiblo rigardas al la parko.

- Estas tra tiu fenestro ke li forfu?is el la pavilono ! ekkriis Rultabio.

- Kiel vi scias tion ? diris S^ro de Marketo, fiksante sur mia amiko strangan rigardon.

- Ni vidos pli poste kiel la murdinto forfu?is el la "Flava ?ambro", rebatis Rultabio, sed li devis forlasi la pavilonon tra la fenestro de la vestiblo…

- Ankora?foje , kiel vi scias tion ?

- Hej ! Dio mia ! Estas tre simple. Ekkiam "li" ne povas eskapi tra la pordo de la pavilono, necesas ja ke li pasas tra la fenestro, kaj necesas ke estu almena?, por ke li trapasas, fenestro kiu ne estas kradita. La fenestro de la "Flava ?ambro" estas kradita ?ar ?i rigardas al la kamparo; la du fenestroj de la laboratorio certe devas esti tiel pro la sama kialo. "?ar la murdinto forfu?is", mi imagas ke li trovis fenestron sen stangoj, kaj tio estos tiu de la vestiblo, kiu rigardas al la parko, tio estas al la interno de la bieno. Por tio ne necesas multe da scienco !…

- Jes, diris S^ro de Marketo, sed tio kion vi ne povis diveni, estas ke tiu fenestro de vestibulo, kiu fakte estas la sola kiu tute ne havas stangojn, posedas solidajn ?utrojn el fero. Nu ?i tiuj feraj ?utroj restis fermitaj de interne de sia fera klinko, kaj tamen ni havas la pruvon ke la murdinto efektive forfu?is el la pavilono tra tiu sama fenestro ! Sangaj spuroj sur la muro ?e la interno kaj sur la ?utroj kaj pa?oj sur la tero, pa?oj tute similaj al tiuj kies mi mezuris en la "Flava ?ambro", atestas ja ke la murdinto fu?is tra tie ! Sed tiam ! Kiel li faris, ?ar la ?utroj restis fermitaj de interne ? Li trapasis kiel ombro tra la ?utroj. Kaj, fine, la plej freneziga el ?iuj, ?u ne estas la postsigno trovita de la murdinto tuj kiam li fu?as el la pavilono, kiam ne eblas fari al si la plej malgrandan ideon pri la maniero kiel la murdinto eliris el la "Flava ?ambro", nek kiel li nepre trairis la laboratorion por atingi la vestiblon ! Ha ! jes, sinjoro Rultabio, ?i tiu afero estas halucina… ?i estas bela afero, hej ! Kaj pri kiu oni ne trovos la ?losilon ?is longtempe, mi bone esperas tion !…

- Kion vi esperas, sinjoro enketju?isto ?…

S^ro de Marketo re?ustigis :

- … Mi ne esperas tion… Mi kredas tion…

- Oni do refermus la fenestron, de interne, post la forkuro de la murdinto ? demandis Rultabio…

- Evidente, jen tio kio nun ?ajnas al mi natura kvankam neklarigebla… ?ar tio necesus komplicon a? komplicojn… kaj mi ne vidas ilin…

Post silento, li aldonis :

- Ha ! Se F^ino Stangerson povus farti sufi?e bone hodia? por ke oni pridemandu ?in…

Rultabio da?riganta sian penson, demandis :

- Kaj la mansardo ? Devas esti aperturo en la mansardo ?

- Jes, mi fakte ne kalkulis ?in; tio faras ses aperturojn; estas tie supre malgranda fenestro, pli ?uste luko, kaj ?ar ?i rigardas al ekstero de la bieno, S^ro Stangerson anka? provizigis ?in per stangoj. ?e tiu luko, kiel ?e la fenestroj de la tereta?o, la stangoj restis nedifektitaj kaj la ?utroj, kiuj nature malfermi?is interne, restis fermitaj interne. Cetere ni malkovris nenion kiu povus nin suspektigi la trairadon de la murdinto en la mansardo.

- La? vi do tute ne estas duba, sinjoro enketju?isto, ke la murdinto forfu?is - sen scii kiel - tra la fenestro de la vestiblo !

- ?io pruvas tion…

- Mi anka? kredas tion, serioze konsentis Rultabio.

Poste iu silento, kaj li reparolis :

- Se vi ne trovis neniajn spurojn de la murdinto en la mansardo, kiel ekzemple tiujn nigretajn pa?ojn kiujn oni konstatis sur la pargeto de la "Flava ?ambro", vi devas esti kondukita kredi ke tute ne estas li kiu ?telis la revolveron de ul?jo Jakobo…

- Ne estas spuroj en la mansardo, nur tiuj de ul?jo Jakobo, eligis la ju?isto kun signifa kaplevo…

Kaj li ekdecidis kompletigi sian penson :

- La ul?jo Jakobo estis kun S^ro Stangerson… Feli?e por li…

- Do kio pri la rolo de la revolvero de la ul?jo Jakobo en la dramo ? ?ajnas bone demonstri ke ?i tiu armilo malpli vundis F^inon Stangerson^on ol ?i vundis la murdinton…

Sen respondi ?i tiun demandon, kiu sendube embarasis lin, S^ro de Marketo informis nin ke oni trovis la du kuglojn en la "Flava ?ambro", unu en muro, la muro kie ku?as la ru?a mano - ru?a mano de viro - la alian en la plafono.

- Ho ! Ho ! En la plafono ! duonvo?e ripetis Rultabio… vere… en la plafono ! Jen kiu estas tre stranga… en la plafono !…

Li komencis fumi silente, ?irka?igante sin per fumplena medio. Kiam ni alvenis al Epine-sur-Or?e, mi devis doni al li baton sur la ?ultron por elrevigi lin kaj malsupreniri sur la kajon.

Tie, la ju?isto kaj lia registristo salutis nin, komprenigante nin ke ili sufi?e vidis nin; poste ili rapide enveturi?is en kabrioleton kiu atendis ilin.

- Kiom da tempo necesas por piediri de ?i tie al kastelo de la Glanejo ? demandis Rultabio al iu fervoja oficisto.

- Unu horo kaj duono, unu horo kaj tri kvaronoj sen rapidi, respondis la viro.

Rultabio rigardis la ?ielon, trovis ?in la? sia pla?o, kaj sendube la? la mia, ?ar li kaptis min sub la brakon kaj diris al mi :

- Ek !… Mi bezonas pa?i.

- Nu ! mi demandis al li, ?u tio malkonfuzi?as ?

- Ho ! li eligis, Ho ! tute nenio estas malkonfuzita !… Tio estas ankora? pli konfuzita ol anta?e ! Estas vere ke mi havas ideon…

- Diru ?in.

- Ho ! Mi nun ne povas diri ion ajn… Mia ideo estas afero pri vivo a? morto por almena? du homoj…

- ?u vi kredas al komplicoj ?

- Mi ne kredas tion…

Ni silentis dum momento, poste li reparolis :

- Estas bon?anco esti renkontintaj tiun enketju?iston kaj lian registriston… Eh ! Kion mi diris al vi pri la revolvero ?…

Li havis la frunton klinantan al la vojo, la manojn en la po?oj, kaj li fajfetis. Post momento, mi a?dis lin murmuri : "Kompatinda virino !…"

- ?u estas F^ino Stangerson kiun vi kompatas ?…

- Jes, ?i estas tre nobla virino, kaj tute kompatinda ! ?i estas tre granda, tre granda karaktero… mi imagas… mi imagas…

- ?u do vi konas F^inon Stangerson^on ?

- Mi, tute ne… Mi vidis ?in nur unu fojon…

- Kial vi diras : ?i estas tre granda karaktero ?…

- ?ar ?i kapablis fronti kontra? la murdanto, ?ar ?i defendis sin kun kura?o, kaj ?efe, ?efe, pro la kuglo en la plafono.

Mi rigardis Rultabioⁿ, interne demandante al mi, ?u li tute ne mokis min a? ?u li subite ne frenezi?is. Sed mi bone vidis ke neniam la junulo malpli bezonis ridi, kaj la sagaca brilo de liaj etaj rondaj okuloj trankviligis min pri sia stato de racieco. Kaj plie mi iomete kutimis al siaj senordaj diroj… senordaj por mi kiu ofte trovis en ili nur nekonsekvenceco kaj misteron ?is kiam, per kelkaj rapidaj kaj klaraj frazoj, li donis al mi la fadenon de sia penso. Tiam ?io subite lumi?is; la vortoj kiujn li diris, kaj kiuj ?ajnis al mi sensencaj, konekti?is kun facileco kaj logiko tiaj ke "mi ne povis kompreni kiel mi ne komprenis pli frue".