02 – En kiu unuafoje aperas Jozefo Rultabio.

Mi memoras, kvaza? la afero okazis hiera?, pri la eniro de la juna Rultabio en mia ?ambro, tiun matenon. Estis ?irka? la oka, kaj mi ankora? estis en la lito, legante la artikolon de La Mateno rilate al la krimo de la Glanejo.

Sed, anta? ?io alia, la momento por prezenti al vi mian amikon estas veninta.

Mi konati?is kun Jozefo Rultabio kiam li estis negrava reportero. En tiu epoko, mi debutis en advokataron kaj ofte havis la okazon renkonti lin en la koridoroj de la enketju?istejo, kiam mi iris peti "komunikpermeson" por Mazas a? por Sankta-Lazaro. Li havis, kiel oni diras, "bonan pilkon¹". Lia kapo estis ronda kiel globo¹, kaj estas pro tio, mi opiniis, ke liaj kamaradoj de la gazetaro donis al li tiun ?i alnomon, tio kio devis glui al li kaj kiun li devis famkonigi. "Rultabio⁽¹⁾ ! ?u vi vidis Rultabioⁿ ? Ej ! Jen tiu fama Rultabio" ! Li ?iam estis ru?a kiel tomato, jen li gaja kiel fringo, kaj jen li serioza kiel papo. Kiel, tiel juna - li a?is , kiam mi vidis lin por la unua fojo, dek ses jarojn kaj duono – li jam perlaboris sian vivrimedon en la gazetaro ? Jen tio kion oni povintus demandi al si se ?iuj kiuj alproksimi?is al li, ne estis informitaj pri lia debuto. Okaze de la afero de la virino dispecigita de la strato Oberkampfo - ankora? tute forgesita rakonto - li alportis al la ?efredaktoro de La Epoko, ?urnalo kiu faris tiam rivalecon pri informoj al La Mateno, la maldekstran piedon kiu mankis en la korbo kie estis malkovritaj la funebraj resta?oj. ?i tiu maldekstra piedo, la polico vane ser?is ?in ekde ok tagoj, kaj la juna Rultabio trovis ?in en kloako kie neniu havis la ideon iri tien ser?i ?in. Necesis por tio dungi?i en skipo de okazaj kloakistoj kiun la administracio de la Pariza urbo rekviziciis sekve de la dama?oj ka?zitaj de escepta inundo de Sejno.

Kiam la ?efredaktoro ekposedis la valoran piedon kaj kiam li komprenis per kiu serio da spertaj deduktoj, iu infano estis alkondukita malkovri ?in, li hezitis inter la admiro kiun ka?zis al li tiom da polica lerta?o en deksesjarjara cerbo, kaj la ?ojego povi elmontri en la "funebra-kolumno" de la ?urnalo, "la maldekstran piedon de la strato Oberkampfo".

"Per tiu piedo, li ekkriis, mi faros frontartikolon".

Poste, kiam li konfidis la sinistran paka?on al la nekropsiisto alligita al la redakcio de La Epoko, li demandis al tiu kiu balda? estos Rultebio, tiom kiom li volis lukri por ali?i, estiel malgrava reportero, al la servo de la "diversa?oj".

- Po ducent frankojn (±825€ en 2018) monate, modeste eligis la junulo, surprizita ?is la sufoki?o de tia propono.

- Vi havos ducent kvindek, respondis la ?efredaktoro; sed vi sciigos al ?iuj ke vi ani?is al la redakcio de anta? unu monato. Estu bone komprenite ke ne estas vi kiu malkovris "la maldekstran piedon de la strato Oberkampfo" sed la ?urnalo La Epoko. ?i tie, amiketo mia, la individuo estas nenio; la ?urnalo estas ?io !

Post tio, li invitis la novan redaktoron eksteri?i. ?e la sojlo de la pordo, li tamen retenis lin por demandi al li lian nomon. La alia respondis : "Jozefo Jozefino".

- Tio ja ne estas nomo, eligis la ?efredaktoro, sed ?ar vi ne subskribas, tio ne gravas…

Tuj la senbarba redaktoro akiris multajn amikojn, ?ar li estis komplezema kaj dotita de bona humuro kiu ensor?is la plej grumblemaj kaj kvietigis la plej ?aluzajn. ?e la trinkejo de la Advokatejo kie la reporteroj de la diversa?oj tiam kuni?is anta? ol supreniri al la prokurorejo a? al la prefektejo por ser?i sian ?iutagan krimon, li komencis akiri reputacion de elturni?emulo, kiu balda? transpasos la pordojn mem de la kabineto de la estro de la ?tata Sekureco ! Kiam afero valoris la penon kaj ke Rultabio – li jam posedis sian alnomon - estis ?etita sur la spuraro de la batalo de sia ?efredaktoro, ofte okazis al li "superi" la plej famajn inspektorojn.

Estas en la kafejo de la Advokatejo ke mi faris kun li pli kompletan konon. Advokatoj, krimuloj kaj ?urnalistoj tute ne estas malamikoj, iuj bezonantaj reklamon kaj la aliaj informojn. Ni interbabilis kaj mi tuj eksentis grandan simpation al ?i tiu brava knabego Rultabio. Li havis tiom viglan kaj tiom originalan inteligentecon ! Kaj li havis penskvaliton kiun mi neniam retrovis aliloken.

Post kelka tempo, mi estis komisiita pri la tribunala kroniko ?e La Krio de la Bulvardo. Mia eniro en la ?urnalismo povis nur plifirmigi la amikajn ligojn kiuj jam plekti?is inter Rultabio kaj mi. Fine, mia nova amiko havinta la ideon pri malgranda tribunala korespondo kiun oni faris lin subskribi "La Implika?o" por sia ?urnalo La Epoko, mi kapablis ofte provizi lin per la informojn de juro kiujn li bezonis.

Preska? du jaroj tiel trapasis, kaj ju pli mi lernis koni lin, des pli mi amis lin ?ar, sub liaj ?ajnoj de ?oja ekstravaganco, mi malkovris lin eksterordinare serioza la? lia a?o.

Finfine, plurfoje, mi kiu kutimis vidi lin tre gaja kaj ofte tro gaja, mi trovis lin droninta en profunda malgajo. Mi volis pridemandi lin pri la ka?zo de ?i tiu humor?an?o, sed ?iufoje li denove ridis kaj tute ne respondis. Iam, pridemandante lin pri liaj gepatroj pri kiuj li neniam parolis, li forlasis min, ?ajnigante tiun kiu ne a?dis min.

Intertempe eksplodis la fama afero de la "Flava ?ambro" kiu devis ne nur taksi lin kiel la unuan el la reporteroj, sed anka? fari lin la unua policano de la mondo, duobla kvalito kiun oni ne povas miri trovi en la sama persono, konsidere ke la ?iutaga gazetaro jam komencis transformi?i kaj fari?i tio kion ?i proksimume estas hodia? : la gazeto de la krimo. Malgajaj spiritoj povos plendi pri tio; mi ja opinias ke necesas ?oji pri tio. Neniam oni havos sufi?e da armiloj, publikaj a? privataj, kontra? la krimulo. Al kiu tiuj malgajaj spiritoj rebatas ke, pro persiste paroli pri krimoj, la gazetaro fine inspiras ilin. Sed estas homoj, ?u ne ? kun kiuj oni neniam pravas…

Jen do Rultabio en mia ?ambro, tiun matenon, la 26^an de oktobro 1892. Li estis ankora? pli ru?a ol kutime; la okuloj eliris el lia kapo⁽²⁾, kiel oni diras, kaj li ?ajnis turmentata de grava ekzalti?o. Li svingis La Matenoⁿ per febra mano. Li kriis al mi :

- Nu, mia kara Sinklero… ?u vi legis ?…

- La krimon de la Glanejo ?

- Jes, pri la "Flava ?ambro !" Kion vi opinias pri tio ?

- Ha, mi pensas ke estas la "diablo" a? la "Dibesteto" kiu krimis.

- Estu serioza.

- Nu, mi diros al vi ke mi ne multe kredas al la murdistoj kiuj fu?as tra la muroj. La ul?jo Jakobo, la? mi, malpravis lasi malanta? si la krimarmilon, kaj ?ar li lo?as super la ?ambro de F^ino Stangerson, la arkitektura laboro al kiu la enketju?isto devas sin dedi?i hodia?, donos al ni la ?losilon al la enigmo, kaj ni ne malfruos scii tra kiu natura klappordo a? tra kiu sekreta pordo la ulo sukcesis tra?ovi?i por tuj reveni en la laboratorion, apud S^ro Stangerson kiu rimarkis nenion. Kion mi dirus al vi ? Tio estas hipotezo !…

Rultabio sidi?is en brakse?on, ekbruligis sian pipon kiu neniam forlasis lin, silente fumis kelkajn momentojn, sendube la tempon por kvietigi tiun febron kiu videble superis lin, kaj poste li mokis min :

- Junulo ! li eligis per ia tono kies mi tute ne provos transdoni la malagrablan ironion, junulo… vi estas advokato, kaj mi ne dubas pri via talento malkondamnigi la kulpulojn; sed se iam vi estus enketju?isto, kiom estus facile al vi kondamnigi la senkulpulojn ! Vi vere estas talenta, junulo.

Poste, li energie fumis, kaj reparolis :

- Oni trovos nenian klappordon, kaj plie la mistero de la "Flava ?ambro" fari?os pli kaj pli mistera. Jen kial ?i interesas min. La enketju?isto pravas : oni neniam vidos ion pli strangan ol ?i tiun krimon…

- ?u vi havas ajnan ideon pri la vojo kiun la murdinto uzis por forfu?i ? Mi demandis.

- Neniun, respondis al mi Rultabio, neniu nuntempe… Sed mi jam havas mian ideon preta pri la revolvero, ekzemple… La revolvero ne servis al la murdinto…

- Kaj al kiu ?i utilis, Dio mia ?…

- Nu, sed… "al F^ino Stangerson…"

- Mi ne plu komprenas, mi eligis… A? pli bone, mi neniam komprenis…

Rultabio ?ultrolevis :

- ?u nenio aparte okulfrapis vin en la artikolo de La Mateno ?

- Vere ne… mi trovis ?ion kion li rakontas same stranga…

- Nu, sed… kaj la pordo fermita per ?losilo ?

- Estas la sola natura afero de la rakonto…

- Vere !… Kaj la riglilo ?…

- La riglilo ?

- La riglilo ?ovita de interne ?… Jen multaj anta?zorgoj utiligitaj de F^ino Stangerson… F^ino Stangerson, la? mi, sciis ke ?i devis timi iun; ?i aran?is ?iajn singardecojn; ?i e? prenis la revolveron de la ul?jo Jakobo, sen diri tion al li. Sendube ?i volis timigi neniun; ?i ?efe ne volis timigi sian patron… Tio kion F^ino Stangerson anta?timis okazi… kaj ?i defendis sin, kaj okazis batalo kaj ?i sufi?e lerte uzis sian revolveron por vundi la murdanton ?e la mano - tiel klari?as la postsigno de la lar?a sanga mano de viro sur la muro kaj sur la pordo, de la viro, kiu preska? blinde ser?is eskapirejon - sed ?i ne sufi?e rapide pafis por eviti la teruran baton kiu trafis ?in ?e la dekstra tempio.

- ?u do ne estas la revolvero kiu vundis F^inon Stangerson^on ?e la tempio ?

- La gazeto ne diras tion, kaj pri mi, mi ne pensas tion; ankora? ?ar ?ajnas al mi logika ke la revolvero servis al F^ino Stangerson kontra? la murdanto. Nun, kio estis la armilo de la murdanto ? ?i tiu bato ?e la tempio ?ajnus atesti ke la murdanto volis svenbati F^inon Stangerson^on… Post vane provi stranguli ?in… La murdanto devis scii ke la mansardo estis okupata de ul?jo Jakobo, kaj estas unu el la kialoj por kiuj, mi pensas, li volis agi per "silenta armilo", eble klabo a? martelo…

- ?io tio ne klarigas al ni, mi eligis, kiel nia murdinto eliris el la "Flava ?ambro" !

- Kompreneble, respondis Rultabio, stari?ante, kaj ?ar necesas klarigi tion, mi iras al la kastelo de la Glanejo, kaj venas ser?i vin por ke vi venu kun mi…

- Mi !

- Jes, kara amiko, mi bezonas vin. La Epoko definitive komisiis al mi ?i tiun aferon, kaj necesas ke mi plej rapide klarigu ?in.

- Sed pri kio mi povas servi vin ?

- S^ro Roberto Darzak estas en kastelo de la Glanejo.

- Vere… lia senespero devas esti senlima !

- Necesas ke mi parolu kun li…

Rultabio prononcis ?i tiun frazon per tono kiu surprizis min.

- ?u… ?u vi kredas pri io interesa tiuflanke ? mi demandis.

- Jes.

Kaj li ne volis pli diri. Li pasis al mia salono petante al mi rapidigi mian tualetadon.

Mi konis S^ron Robertoⁿ pro esti farinta grandegan ju?an komplezon al li en civila proceso, dum kiam mi estis sekretario de Majstro Barbeto-Delaturo. S^ro Roberto, kiu en tiu epoko a?is kvardekon da jaroj, estis instruisto pri fiziko ?e la Sorbono. Li estis intime ligita kun la Stangerson^oj, ?ar post sep jaroj de diligenta amindumado, li fine estis edzi?onta kun F^ino Stangerson, ioma?a ulino (?i devis a?i ?irka? la tridek vin jaroj), sed ankora? rimarkinde bela.

Dum mi vesti?is, mi kriis al Rultabio kiu senpacienci?is en mia salono :

- ?u vi havas ideon pri la situacio de la murdinto ?

- Jes, li respondis, mi kredas lin se ne mondumanon, almena? el rango sufi?e alta… Tio ankora? estas nur impreso…

- Kaj kio donas ?in al vi, tiun impreson ?

- Nu sed, rebatis la junulo, la malpurega bereto, la vulgara naztuko kaj la spuroj de la kruda ?uo sur la planko…

- Mi komprenas, mi eligis; oni ne postlasas tiom da spuroj malanta? si "kiam ili estas la esprimo de la vereco !"

- Oni faros ion per vi, mia kara Sinklero ! konkludis Rultabio.

Vidu alian tradukon ?e : http://www.ipernity.com/blog/58225/243758